Drukkunst

De drukkers die de klassieke druktechnieken beheersen. Deze zijn m.n. te vinden in de talloze werkplaatsen en ateliers die verspreid over het land zijn te vinden. Deze drukkers bezitten de know-how om de (veelal) historische drukpersen te bedienen, te onderhouden en te repareren en zijn onontbeerlijk om deze kennis door te geven aan toekomstige generaties.

Verder typografen, (grafische) kunstenaars, lithografen, docenten, studenten en afgestudeerden van (kunst)academies en kunsthogescholen, bibliothecarissen en collectiespecialisten van grafische verzamelingen in bibliotheken en archieven, curatoren/conservatoren aangesteld bij musea met grafische collecties. En natuurlijk de bezoekers van musea, bibliotheken en archieven gericht op de klassieke drukkunst door het bezoek aan tentoonstellingen, het bijwonen van drukdemonstraties en lezingen, of het deelnemen aan workshops en het aankopen van grafisch werk.
 

De oudste vorm van drukkunst is de houtsnede, ontwikkeld in China in de 8e eeuw. Het procedé kan het best worden vergeleken met een stempel. Gedrukt werd op katoen, zijde, perkament en, na de uitvinding ervan, op papier (gemaakt van lompen). In Europa werden eeuwenlang teksten en tekeningen (’miniaturen’) met de hand gekopieerd op perkament (‘monnikenwerk’). De religieuze prent ‘Brusselse Madonna’ wordt beschouwd als de eerste Europese houtsnede. Deze werd door een onbekende meester gemaakt in 1418.

 
Gutenbergs uitvinding van het drukken met losse loden letters veroorzaakte een revolutie in de verspreiding van het gedrukte woord. Vanaf 1450 verschijnt in Europa in toenemende mate op papier afgedrukt beeld- en tekstmateriaal. Nederland speelde met name in de zeventiende eeuw een centrale rol in de productie en distributie van boeken in Europa. Senefelders uitvinding van de steendruk rond 1800 veroorzaakte een soortgelijke revolutie in de vermenigvuldiging van beeldmateriaal - eerst nog in zwart/wit, maar vanaf 1840 in kleur. Als gevolg van de hoogwaardige, maar relatief goedkope vervaardiging, kwam de prent aan de muur binnen het bereik van velen.
 
Tot begin van de negentiende eeuw worden voor alle technieken handpersen gebruikt. Pas daarna ontstaan door stoom en daarna door elektriciteit aangedreven snelpersen. Parallel aan de technische ontwikkelingen ontstaan nieuwe beroepen (drukkers, typografen, lettergieters, lithografen). Uiteindelijk vindt vanaf het midden van de 20e eeuw de industriële productie van drukwerk ingang (offset) en tenslotte het computergestuurde ontwerp en de ‘desktop publishing’.
 
In de laatste decennia van de twintigste eeuw werd de grafische industrie radicaal getransformeerd door technologische innovatie. Technologische veranderingen hebben ook de economische en sociale organisatie van de grafische productie veranderd, waardoor nieuwe vaardigheden en kennis van de kant van de ambachtslieden in de industrie nodig waren. Het creatieve proces werd steeds meer gedeeld tussen auteurs en ontwerpers, terwijl het eigenlijke printen – het inkt op papier zetten – in handen bleef van drukkers.

Deze technologische innovaties bleven niet zonder gevolgen voor het klassieke ambacht.  De ambachtelijke technieken worden in de 21e eeuw in toenemende mate enkel in de kunstenaarswereld gebruikt. De oprichting van kunstenaarsvereniging ‘Drukwerk in de Marge’ in 1975 past in die trend. De klassieke druktechnieken voorzien in een behoefte en worden daarom nog steeds onderwezen op alle kunsthogescholen en levend gehouden in talloze werkplaatsen en drukateliers.

2021-2024

• Meer bekendheid genereren voor de drukkunst door het opzetten van een Nederlandse versie van de Dag van de Drukkunst, in navolging van Duitsland, met als onderdelen: onder een gezamenlijke paraplu etaleren deelnemers zich om te beginnen met bestaande activiteiten; het stimuleren van de vorming en groei van een nationaal, maar op den duur ook een internationaal Drukkunst-netwerk; het gezamenlijk ontwikkelen van lesaanbod voor basis- en voortgezet onderwijs.
• Onderzoeken welke stappen gezet moeten worden om de her en der opgeslagen collecties drukkunst laagdrempelig toegankelijk te maken bijvoorbeeld door het slim gebruik van digitalisering.
• Financiering verwerven voor organiseren van gezamenlijke, professioneel ondersteunde activiteit zoals Dag van de Drukkunst. Hierdoor nieuwe en jonge liefhebbers van de drukkunst genereren.
• Technische innovatie op het gebied van milieuvriendelijke of natuurlijke inkten en andere hulpstoffen stimuleren.
• Het publiek laten inzien (door voorlichting o.a. op open dagen, etc.) dat een ambachtelijk gemaakt product meerwaarde bezit en een ondanks hogere prijs een goede 'deal' vormt.