Gemeenten, Provincies en Immaterieel Erfgoed

Immaterieel erfgoed is overal om ons heen. Gemeenten en Provincies komen dan ook op verschillende manieren (beleidsmatig) in aanraking met immaterieel erfgoed, van erfgoednota’s tot inclusiebeleid, van citymarketing tot controversen over immaterieel erfgoed. Bovendien zullen zij moeten nadenken over de voor 2024 geplande Omgevingswet waarin ook de omgang met cultureel erfgoed in onze leefomgeving wordt geregeld. Voor het ontwikkelen van de omgevingsvisies kan immaterieel erfgoed een belangrijke rol spelen.

voorkant ruimte voor immaterieel erfgoed

Waarom als ambtenaar iets doen met immaterieel erfgoed?

KIEN is regelmatig in gesprek met lokale overheden over immaterieel erfgoed. Omdat wij overheden willen informeren over wat immaterieel erfgoed is en kan betekenen voor hun regio hebben we in samenwerking met o.a. de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed, Vereniging Nederlandse Gemeentes, provincies en gemeentes tools en publicaties ontwikkeld.

Deze publicaties hebben als doel ambtenaren te inspireren en handvatten te geven om lokaal immaterieel erfgoed te herkennen en te koesteren. In onze Kennisbank kun je alle publicaties vinden en ook staan ze hiernaast onder 'documenten'.

In de publicatie Magazine TIEN, 10 jaar borging van immaterieel erfgoed, kom je voorbeeldverhalen tegen van zogenoemde 'ambassadeurs' van immaterieel erfgoed. Zij vertellen vanuit hun eigen ervaring over de kansen die immaterieel erfgoed biedt op het terrein van sociale cohesie, gezondheid, citymarketing, duurzaamheid en meer. Kortom: domeinen waarvan je misschien niet zou verwachten dat immaterieel erfgoed er een aandeel in heeft.

Voorkant Gemeentegids — De handleiding die is ontwikkeld in samenwerking met de RCE

Immaterieel erfgoed reikt verder dan erfgoedbeleid

Tijdens het congres Veelzijdig Immaterieel Erfgoed in april 2023 bleek opnieuw dat het niet alleen erfgoedambtenaren zijn die met immaterieel erfgoed te maken hebben. Juist niet: heel veel ambtenaren zijn allang bezig met immaterieel erfgoed, alleen leeft dat besef meestal (nog) niet. Zo werken zij samen met bijvoorbeeld buurthuizen, lokale verenigingen en natuurterreinbeheerders. En binnen hun beleidsdomein gaat het bijvoorbeeld over de totstandkoming van o.a. sportevenementen, openbare vieringen en meer. Onderstaand schema (hier in PDF 'Stroomschema immaterieel erfgoed en beleidsgebieden') schetst in grove lijnen de beleidsdomeinen waar immaterieel erfgoed een rol speelt:

Samenwerking tussen KIEN en OPEN (Overleg Provinciale Erfgoedinstellingen Nederland)

Veel immaterieel erfgoed wordt lokaal of regionaal beoefend. Daarom werkt KIEN samen met OPEN, het Overleg Provinciale Erfgoedhuizen Nederland, aan meer regionale ondersteuning voor beoefenaars van immaterieel erfgoed.

Door deel te nemen aan het project ‘Samen verder’ werken KIEN en OPEN ernaartoe om de erfgoedparticipatiecoaches van de provincies een eerste aanspreekpunt te maken voor immaterieel erfgoed beoefenaars.

Ook al hebben niet alle provincies een eigen erfgoedhuis, toch is er vanuit iedere provincie een erfgoedorganisatie betrokken bij ‘Samen Verder’. In de praktijk betekent dit dat de samenwerking KIEN-OPEN er per provincie anders uit zal zien, maar het gemeenschappelijke doel blijft een meer provinciaal georiënteerde ondersteuning voor iedereen die zich met immaterieel erfgoed bezighoudt.

De coaches worden bij hun werkzaamheden begeleid door KIEN en de samenwerking is een meerjarig project waardoor de coaches geleidelijk aan steeds zichtbaarder worden.

Lees hieronder meer over 'Samen verder' van KIEN en OPEN.

Heb je vragen of een goed voorbeeld van de omgang met immaterieel erfgoed door gemeenten of provincies? Neem dan contact op met het Kenniscentrum via kennisontwikkeling@immaterieelerfgoed.nl.

Lees verder

KIEN en OPEN: Samen Verder

Erfgoedparticipatiecoaches

Momenteel zijn er in alle provincies erfgoedparticipatiecoaches actief. Hun werkzaamheden komen voort uit het FARO Verdrag dat Nederland begin 2024 getekend heeft. Bij het FARO Verdrag staat de participatie van burgers bij erfgoed centraal en hier is een grote overlap met het UNESCO Verdrag voor Immaterieel Erfgoed. Vanuit de doelstellingen vanuit beide verdragen gedacht, ligt een samenwerking tussen KIEN en OPEN voor de hand.

Toegankelijkheid

Naast dat de samenwerking bijdraagt aan het bedienen van de grote groep beoefenaars van immaterieel erfgoed, is de samenwerking ook van belang omdat KIEN een landelijke organisatie is. De erfgoedparticipatiecoaches zijn echter over het hele land verspreid en zijn daardoor meer bekend met de regio, waardoor de stap om ze te benaderen naar verwachting kleiner zal zijn. Hierdoor hoopt het project bij te dragen aan de toegankelijkheid van ondersteuning in borging. De komende jaren zullen de coaches ook werken aan een eigen provinciaal netwerk van immaterieel erfgoed beoefenaars. Het idee is dat gemeenschappen zo zichtbaarder worden voor de coaches, en zij hen kunnen benaderen (en vice versa) als er vragen/knelpunten zijn bij de borging van het erfgoed. Uiteraard kan er ook altijd met KIEN worden gespard, maar het eerste aanspreekpunt is de lokale erfgoedcoach.

Kennisdeling

Daarnaast biedt de samenwerking met de coaches de kans om activiteiten die KIEN ten behoeve van de borging aanbiedt ook provinciaal en daarmee dichter bij huis van beoefenaars aan te bieden. Tenslotte wordt een groot aantal relevante documenten van KIEN over immaterieel erfgoed en educatie, samen met een selectie van relevante documenten van de OPEN websites, gedeeld zodat de informatie over immaterieel erfgoed beter vindbaar wordt en landelijk beter op elkaar afgestemd raakt.

Ambassadeurgemeentes

Ambassadeurs

Al veel burgemeesters in Nederland zetten zich in als ambassadeur voor immaterieel erfgoed. Hieronder kun je in diverse quotes van burgemeesters lezen waarom zij immaterieel erfgoed in hun gemeente belangrijk vinden:

Burgemeester Dassen van de gemeente Beesel over het Draaksteken in Beesel:

"Immaterieel erfgoed is de belichaming van de ziel van een gemeenschap. Het verbindt mensen, draagt tradities en geeft inzicht in verleden, heden en toekomst. Een gemeenschap heeft goud in handen wanneer de zorg om het immaterieel erfgoed een gezamenlijke missie is".

Burgemeester Rensen van de gemeente Brielle over de Brielse Maskerade:

“De Maskerade in Brielle is een mooi voorbeeld van hoe oude tradities kunnen bijdragen tot het bevorderen van de hedendaagse lokale democratie en burgerschap. Met humor wordt het gemeentebestuur een spiegel voorgehouden met een boodschap die we zeker serieus nemen”.

Burgemeester Minses van de gemeente Chaam over de Acht van Chaam:

"Immaterieel erfgoed is voor mij levende historie. De Acht van Chaam staat sinds 2014 op de Nationale Inventaris en is de enige wielerwedstrijd die in deze inventaris is opgenomen. De Acht staat symbool voor de rijke wielercultuur in West-Brabant. Dit oudste wielercriterium van Nederland verbindt niet alleen verleden en heden, maar ook mensen met elkaar. Dat is voor mij de kracht van tradities. Daar zijn we samen trots op en dat dragen we uit!"

Burgemeester Loohuis van de gemeente Hoogeveen over de Tamboer van Hoogeveen:

“De gemeente Hoogeveen hecht grote waarde aan immaterieel erfgoed. Gewoontes, verhalen en gebruiken kleuren het karakter van de gemeenschap en maken dat inwoners zich verbonden voelen met en trots zijn op Hoogeveen en haar geschiedenis.”

Provincie maakt zichtbaar: Erfgoed Platform Overijssel

Sinds 2015 heeft KIEN een speciale band met de provincie Overijssel. Namens de provincie ontwikkelen we sinds die tijd namelijk speciaal beleid voor immaterieel erfgoedgemeenschappen in Overijssel. Hierbij betrekken we niet alleen gemeenschappen die zijn aangesloten bij het Netwerk of de Inventaris, maar ook alle andere groepen en gemeenschappen in Overijssel die zich op een of andere manier met immaterieel erfgoed bezig houden.

Begin 2020 hebben wij in het kader van de plannen voor de periode 2020-2024 een enquête gehouden onder alle immaterieel erfgoed gemeenschappen in Overijssel om te vragen waar zij behoefte aan hebben. Hieruit is het 'Erfgoed platform Overijssel' (EPO) voortgekomen.

Het EPO is een digitaal platform waarop álles wat met erfgoed in Overijssel te maken heeft te vinden is. Zo is er een digitale kaart waarop iedereen die met erfgoed, en dus ook immaterieel erfgoed, te vinden is bevat een Kennisbank allerlei relevante informatie voor erfgoed beoefenaars.
Het EPO is een samenwerking tussen het Oversticht, Landschap Overijssel, de Museumfabriek, het Historisch Centrum Overijssel en KIEN.

Erfgoedplatform Overijssel