De BOCK Veiligheidscampagne: Carbid schieten in Drenthe

Stap 1 – Carbidschieten Drenthe - Probleem en standpunt bepalen

Aanleiding

‘In 2014 werd het Carbidschieten in Drenthe op de Nationale Inventaris geplaatst. Dit heeft vooral in het noorden van Nederland voor meer bekendheid van carbidschieten en ook voor meer uitoefening gezorgd. Helaas was ook al snel een toename in het aantal slachtoffers merkbaar. Het Brandwonden Centrum Groningen heeft toen contact gezocht met ons.

Wij staan voor het in stand houden van ons immaterieel erfgoed en het overbrengen ervan op de volgende generaties. Veiligheid is daarbij een belangrijk onderwerp dat wij op een aansprekende wijze onder de aandacht willen brengen. Ons streven is dan ook het kunnen doorgaan met ons erfgoed op een veilige manier.’

Stap 2 – Carbidschieten Drenthe – Zoek samenwerkingspartners 

Logische partner

De samenwerking tussen de twee organisaties was de eerste aanzet. Ze hadden hetzelfde streven: vermindering van het aantal slachtoffers. Al snel kwamen ze erachter dat er meer partijen waren die hetzelfde doel hadden én dat ze ook meer partijen nodig hadden. Hoe meer draagvlak, des te meer slagkracht.

‘Voor Carbidschieten Drenthe was het Brandwonden Centrum Groningen een logische partner om mee samen te werken,’ vertelt José Reinholtd. ‘We zijn gaan praten over wat er gedaan kon worden om het aantal slachtoffers omlaag te brengen. Het is een bewuste keuze geweest om het te willen beheersen, niet om het verbieden. Het creëren van bewustwording was de insteek.’

Andere partners

‘Vanuit die gedachte zijn we verder gaan kijken naar partners. Via het Brandwondencentrum is de Veiligheidsregio Drenthe is erbij gekomen. We hebben steeds goed geluisterd naar elkaars argumenten en voorstellen, respectvol en gelijkwaardig. Later hebben ook de Veiligheidsregio’s Groningen, Friesland en IJsselland zich daarbij aangesloten. Zo is het campagneteam ontstaan. Sinds vorig jaar is de GGD erbij gekomen en sinds dit jaar Veiligheidsregio Twente.’

Gespreksavonden voor bewustwording

‘Los hiervan hebben we ook dialoogavonden georganiseerd voor meer bewustwording over ons immaterieel erfgoed en wat dat erfgoed betekent voor de samenleving. In verschillende gemeenten zoals Hoogeveen, De Wolden, Tynaarlo en Emmen is een groep carbidschieters in gesprek gegaan met de burgemeester.

Een quiz over carbidschieten met de burgemeester, een vertegenwoordiger van de Veiligheidsregio en het Brandwondencentrum zorgden voor een ontspannen sfeer waarin het mogelijk was om elkaars standpunten te bespreken. Dit heeft voor meer draagvlak en wederzijds begrip tussen alle partijen gezorgd. Verschillende burgemeesters hebben zelfs dat Oudjaar de eerste carbidbus aangestoken.’

Stap 3 – Carbidschieten Drenthe – Doel bepalen 

Het streven van de eerste campagne was vanaf het begin duidelijk: de risico’s verkleinen om het aantal slachtoffers terug te dringen. Belangrijk is om dit zo helder mogelijk en bij voorkeur in onderdelen, subdoelen, te analyseren, om de campagne zo logisch mogelijk op te zetten.

Subdoel

‘Ons subdoel voor het eerste jaar was: het veilig maken van de omstandigheden, vertelt José Reinholtd. ‘Dit hebben we geprobeerd te bereiken met een aantal tips die we op flyers hebben uitgedeeld: zorg dat er per groep carbidschieters één persoon is die de verantwoordelijkheid voor de veiligheid op zich neemt. Deze persoon drinkt geen alcohol, zorgt voor de vergunning, zorgt ervoor dat de melkbus met carbid goed geplaatst en veilig aangestoken wordt en dat deze tegengehouden wordt tijdens de weerslag. Ook moeten er blusmiddelen en EHBO-middelen in de buurt zijn.’

Doel stellen

‘Door onze samenwerking met onder andere het Brandwonden Centrum konden we goed controleren of onze campagne effect had. Daarnaast hebben we navraag gedaan naar mensen die zich wel in het ziekenhuis hebben gemeld, maar niet zijn opgenomen. Hierdoor hadden we goed zicht op het effect van onze campagne. Als doel stelden we dat het aantal slachtoffers duidelijk moest verminderen.’

Stap 4 – Carbidschieten Drenthe – Aansprekende campagne

Als je het eerste subdoel hebt bepaald, moet bepaald worden hoe je dit wilt bereiken, op welke toon. C’est le ton qui fait la musique is een bekende uitspraak, die erop neerkomt dat het succes van een campagne staat of valt bij het feit of deze aanspreekt bij de doelgroep.

Ludiek en duidelijk

José Reinholtd benadrukt: ‘Wij, als Stichting Carbidschieten Drenthe, wilden van begin af aan dat het een ludieke actie zou worden, per se geen belerend vingertje. Wij zijn een stichting van vier mensen die een grote achterban vertegenwoordigt, maar geen leden heeft. Onze campagne moest aansluiten bij de achterban om hen aan te spreken. We wilden duidelijke kaders neerzetten, waarbinnen de carbidschieters de vrijheid hadden om de rest zelf in te vullen, op een veilige manier.’

BOCK

‘Zo zijn we als campagneteam samen tot het ‘Wie is de BOCK?’-thema gekomen, met een dikke knipoog naar de welbekende, landelijke BOB-campagne. BOCK staat voor: Bewust Oplettende Carbid Knaller. We hebben een flyer met veiligheidstips gemaakt en breed verspreid. Er is een logo ontworpen van een bok in de kleuren rood en zwart. Stoere kleuren, die onze achterban aanspraken. We hebben caps laten maken met het logo erop en deze uitgedeeld aan de BOCK-en.

Effect meten

Het effect van de campagne was snel merkbaar. Het aantal slachtoffers stabiliseerde zich, terwijl de populariteit van carbidschieten toenam. Voor ons een reden om ermee door te gaan, want we hadden meer doelen op ons lijstje.’

Stap 5 – Carbidschieten Drenthe – Blijf werken aan de campagne

Volgende doelen

Zodra je merkt dat de campagne positief effect heeft, kun je gaan denken aan een vervolg. Staan er nog meer subdoelen op je lijstje? Dit was zeker het geval bij Stichting Carbidschieten Drenthe.

‘De eerste campagne hebben we twee jaar gevoerd,’ vertelt José Reinholtd. ‘Daarna is de aandacht verlegd naar de deksel van de melkbus, die nog wel eens voor gewonden zorgde. In de volgende campagne hebben we geprobeerd om de carbidschieters over te halen met een bal te schieten in plaats van met de deksel, onder het motto: ‘Een echte BOCK heeft ballen’. Ook nu weer hebben we als campagneteam ballen laten bedrukken met het logo. Deze ballen zijn door de zeventig deelnemende gemeenten besteld en vervolgens uitgedeeld aan de carbidschieters.

Het jaar daarna hebben we ons op gehoorschade gericht door oordoppen te promoten onder het motto: ‘Een echte BOCK heeft doppen op’. Ook nu weer met speciaal ontworpen oordoppen. Onze campagnes zijn door velen omarmd, de items zijn heel populair. De nieuwste campagne heet: 'Een echte BOCK verknalt het niet', die je nu ook kunt bekijken op onze website.'

Media aandacht

‘We proberen elk jaar iets bijzonders te doen om de jaarlijkse campagne (media-)aandacht te geven. Zo hebben we een keer de campagne gestart vanuit het stadion van FC Groningen en heeft de Drentse boerenrockband Mooi Wark het nummer Wie is de BOCK geschreven.’

Jaaragenda

‘Het campagneteam werkt inmiddels met een jaaragenda, waarin de actiemomenten duidelijk aangegeven staan, zodat alle teamleden weten wanneer ze wat moeten doen. In de aanloop naar Oud en Nieuw komen hier meer activiteiten bij, vooral door groeiende aandacht uit de media.

Verder ondersteunen we jaarlijks een aantal groepen carbidschieters die in verschillende gemeenten in de bovenbouw van basisscholen uitleg geven over carbidschieten met aandacht voor de veiligheid. Aan het einde krijgen de kinderen een leeg verfblikje met carbid en een carbiddiploma.’

Stap 6 – Carbidschieten Drenthe – Het financiële plaatje

Via via

Een geslaagde campagne wil iedereen wel, maar veel gemeenschappen laten zich wellicht weerhouden door de mogelijke kosten. Daarom tot slot wat meer informatie over de financiële kant. Houd er wel rekening mee dat alle bedragen relatief zijn. Wat voor de ene organisatie veel geld is, is voor de ander een peulenschil.

José Reinholtd legt uit: ‘Wat betreft de kosten bekijken we elke keer per campagne wat we nodig hebben en hoe elke samenwerkingspartners bij kan dragen. We hadden in het begin het geluk dat er een grafisch vormgever was, die zijn diensten aanbood voor het ontwerpen van het logo en de flyer. Hier gaat veel via via, de gemeenschapszin is groot. Er is vaak wel iemand die iemand kent die wil helpen, vooral voor het goede doel. Een andere keer heeft de afdeling communicatie van een ziekenhuis geholpen bij de vormgeving.

Quitte spelen

De Veiligheidsregio’s dragen veel bij en zorgen bijvoorbeeld roulerend voor de communicatie. Soms gebruiken ze daarbij een extern reclamebureau dat ze zelf betalen. Het Brandwondencentrum financiert soms ook de middelen voor, zoals de caps. Bij de tweede campagne met de ballen hebben we van tevoren geïnventariseerd welke gemeentes mee wilden doen en hoeveel ballen zij wilden bestellen. We hebben deze voorgeschoten en doorverkocht aan de gemeentes, zodat we quitte konden spelen.

Voor de verspreiding van de middelen hielpen de Veiligheidsregio’s en de gemeentes mee. Als iemand een vergunning aanvroeg, kreeg hij of zij meteen het hele voorlichtingspakket. Verder hebben we veel aan online verspreiding gedaan, vooral de flyer.

Begroting

We hebben in eerste instantie geen echte begroting gemaakt, omdat het om relatief kleinschalige middelen en bedragen ging. Tegenwoordig is het allemaal wat grootschaliger en doen er meer organisaties mee, dus dan maken we wel een begroting voordat we een campagne beginnen. Daarin nemen we ook op wie welke kosten voor zijn rekening neemt. Als je dat soort dingen van tevoren vastlegt, krijg je achteraf geen gezeur.’

Stap 1 methodiek – Bepalen probleem

Veel beheerders van immaterieel erfgoed merken vroeg of laat dat er behoefte is aan meer bewustwording over een of meerdere onderdelen. Dit kan gaan om het duidelijk maken van bepaalde veiligheidseisen, maar ook het stimuleren van geen (onder de 18 jaar) of minder alcoholconsumptie of het opruimen of voorkomen van afval, of iets anders.

Kern

Bepaal eerst de kern van je immaterieel erfgoed en de belangrijke aandachtspunten. Zijn onderdelen ervan riskant of potentieel overlast gevend, voor je achterban, bezoekers of omwonenden? Is het nodig dat bewustwording over veiligheid en tips hiervoor meer aandacht krijgen? Je kan hierbij denken aan erfgoed met vuur, maar ook bijeenkomsten waarbij bijvoorbeeld alcohol gedronken wordt. Denk erover na wie je wilt bereiken, want elke groep vereist een andere aanpak.

Om de kern van je immaterieel erfgoed te bepalen kun je een SWOT-analyse maken of het Keuzekompas (een gespreksleider van papier met een aantal vragen en discussiepunten) gebruiken dat het Kenniscentrum hiervoor ontwikkelde.

Duidelijk standpunt

Bepaal van tevoren wat de manier is waarop je dit wilt overbrengen: verbieden of kaders scheppen waarbinnen het immaterieel erfgoed op een veilige manier uitgeoefend kan worden? Het is belangrijk om dit te bepalen voordat je naar partners gaat zoeken. Een duidelijk standpunt hierin voorkomt dat je je voor een ander karretje laat spannen. Onthoud dat je op dat moment het immaterieel erfgoed vertegenwoordigt.

Stap 2 methodiek - Zoek partners en ga in gesprek met elkaar

Organisaties zoeken

Welke andere organisaties hebben ook baat bij deze groeiende bewustwording? Denk hierbij ruim: van GGD, politie, brandweer, ziekenhuis tot Veiligheidsregio en burgemeester. Zoek contact met hen en vertel wat je wilt bereiken. Ga zo open en gelijkwaardig mogelijk in gesprek met elkaar, luister naar elkaars standpunten. De kans is groot, dat je hetzelfde streven hebt.

Voor hulp bij het uitzoeken van en contact zoeken met andere organisaties kun je meer informatie vinden in de gids ‘Houd je immaterieel erfgoed springlevend!’ met tips en ideeën voor succesvol samenwerken van het Kenniscentrum.

Probeer de gemeenschappelijke deler te vinden: zorgen dat het immaterieel erfgoed kan blijven bestaan binnen duidelijke en op dat moment geldende veiligheidskaders. Op deze manier kan iedereen blijven genieten van jouw immaterieel erfgoed.

Breder draagvlak

Je kunt tegelijkertijd ook werken aan meer draagvlak bij andere doelgroepen, zoals gemeentelijke overheid, omwonenden, bezoekers. Dit kan je doen door dialoogbijeenkomsten te organiseren. Breek het ijs door een ludieke activiteit (quiz met kennisvragen over jouw immaterieel erfgoed bijvoorbeeld), laat het geheel door een goede prater presenteren en vooral: schep een veilige, ontspannen sfeer waarin echt geluisterd wordt naar elkaars standpunten en zorgen.

Stap 3 methodiek – Campagneteam

Stel een campagneteam samen met leden uit de samenwerkende organisaties. Zorg ervoor dat de teamleden hetzelfde streven hebben, dus formuleer samen campagne-subdoelen waar iedereen achter staat.

Bepaal als campagneteam de volgorde van je subdoelen. Wil je minder (brand)wonden, geen vonkenregen of minder alcoholmisbruik? Probeer het probleem te beheersen door in kaart te brengen wat de risico’s zijn en hoe deze beheerst kunnen worden. Met andere woorden: zorg voor veiligheidskaders.

Als je meerdere subdoelen hebt, bekijk dan of deze tegelijk aandacht kunnen krijgen of beter apart. Soms is het beter om met één subdoel te beginnen en een volgend jaar aan een ander aandacht te besteden. Zo is de boodschap duidelijk en blijft hij beter hangen.

Zorg er ook voor, dat het subdoel dat je kiest meetbaar is. Zo kun je in de gaten houden of je campagne het juiste effect heeft. Evalueer dit ook tussentijds en naderhand.

Stap 4 methodiek - Aansprekende campagne

Boodschap

De toon van je boodschap is erg belangrijk, dit zorgt ervoor of het aanspreekt bij je achterban. Ga je voor ludiek of liever recht voor zijn raap? Steek je een belerende vinger op of spreek je mensen aan op hun eigen verantwoordelijkheidsgevoel? Bij de BOCK Campagne werkte dat laatste heel goed. Hou de boodschap in elk geval kort en krachtig, desnoods puntsgewijs. Je kunt eventueel op de eigen website, via sociale media of in een uitgebreider krantenartikel meer uitleg geven over het hoe en waarom.

Middelen bepalen

Wat voor middelen wil je gebruiken: flyers, alleen sociale media, voorwerpen? Hoe bereik je over het algemeen je achterban? Maar ook: hoe komt de boodschap het beste aan en blijft deze ook hangen? Meerdere middelen tegelijk hebben vaak een versterkend effect. Bedenk hierbij dat de ene manier meer geld en tijd kost dan de andere.

Soms is het handig om bepaalde voorwerpen te laten maken zoals oorbeschermers of EHBO-dozen. Maak deze voorwerpen bijzonder door ze te voorzien van het campagne- of logo van je immaterieel erfgoed. Bedenk of er andere manieren zijn om je achterban te bereiken, denk out-of-the-box. Zorg dat je campagne opvalt, ook bij de media.

Stap 5 methodiek – Blijf werken aan de campagne

Media bereiken

Zorg ervoor dat je de aandacht blijft trekken met je campagne, zodat je zowel de achterban als de media bereikt. Zo herinner je je achterban eraan dat veiligheid of duurzaamheid voorop staat. En aan het grote publiek kun je laten zien wat je immaterieel erfgoed inhoudt en dat je gemeenschap het belangrijk vindt dat dit op een veilige manier gebeurt. Hoe meer aandacht, des te beter.

Als je weer campagne gaat voeren voor hetzelfde of een ander doel, probeer dan weer een opvallende en/ of onverwachte manier of gimmick te vinden. Als de toon van de campagne succes heeft gehad, kun je die aanhouden, maar verval niet in herhaling, bedenk iets nieuws. Zo val je opnieuw op en groeit de bewustwording. Blijf eraan werken met het campagneteam. Zorg voor een duidelijke taakverdeling en jaarplanning. Hou er ook rekening mee, dat je vragen van de media moet gaan beantwoorden. Zorg voor een helder en eenduidig verhaal.

Stap 6 methodiek - Het financiële plaatje

Begroting

Uiteraard kosten sommige onderdelen van je campagne geld. Zet overzichtelijk op een rij welke middelen jullie willen inzetten en wat deze kosten, de begroting. Soms kun je gratis of voor een lage prijs gebruik maken van de expertise van een vrijwilliger, leden van je gemeenschap of een sympathiserend bedrijf uit de buurt. Als je met meerdere instanties samenwerkt, kan je bespreken of zij expertise in huis hebben (PR- of marketingmensen, vormgevers) die voor de campagne ingezet kan worden.

Als er toch financiële posten open blijven, zou je een constructie kunnen bedenken waardoor je het geld voorschiet en de items later verkoopt aan bijvoorbeeld gemeenten, die ze dan uitdelen. Of je zoekt uit of er een (subsidie)potje bestaat voor dit soort investeringen. Wellicht kunnen de samenwerkende organisaties daarbij helpen.