De Groninger eierbal is een lokale lekkernij. Het is een gefrituurd hardgekookt ei dat omwikkeld is met een laagje deeg. Het deeg, de roux, bestaat uit meel, bouillon, boter, eiwit en paneermeel. Aan het deeg worden kruiden toegevoegd die per maker kunnen verschillen. De traditie bestaat uit het maken en het eten van de Groninger eierbal bij diverse gelegenheden. Iedere snackbar of cafetaria heeft een eigen ‘geheim recept’, maar ook particulieren maken eierballen, waarbij de bereidingswijze van generatie op generatie wordt doorgegeven. Over de ingrediënten van de Groninger eierbal bestaan meerdere meningen, zoals het al dan niet gebruiken van kerrie. De eierballen worden gefrituurd op een temperatuur van tussen de 180 en 185 graden Celsius en kunnen zowel warm als koud gegeten worden De Groninger eierbal wordt uiteraard vooral gegeten in de provincie Groningen. Ze worden uit de hand of als maaltijdcomponent gegeten. De eierbal wordt vrijwel altijd in gezelschap genuttigd en is ook als ‘uitgaanssnack’ zeer populair. Het vergelijken en becommentariëren van de Groninger eierbal hoort voor vele Groningers eveneens bij de eierbal, hoewel een Groninger zich niet snel een kenner of deskundige zal noemen.
Beschrijving
Beoefenaars en betrokkenen
De dragers en beoefenaars van de Groninger eierbaltraditie zijn te onderscheiden in twee grote, niet per sé van elkaar afzonderlijke groepen, te weten de makers en de eters. Daarnaast, als overlappende groep, zijn er de kritische vergelijkers die Groninger eierballen becommentariëren. De eters zijn, ongeveer vanaf de kleuterjaren, te vinden in elke leeftijdscategorie en in elke sociale klasse bij uiteenlopende gelegenheden. Van jong tot oud, van festival- tot horecabezoeker, van bruilofts- tot begrafenisgast. Als collegiale weekafsluiting of als prijs bij weddenschappen: de winnaar of verliezer geeft een 'rondje' eierballen. Ook in huiselijke kring is er vaak een culinair lid van de familie die zich op hoogtijdagen laat verleiden haar of zijn ongeëvenaarde eierballen te serveren. Het Genootschap Ambachtelijke Grunneger Aaierbal zet zich in voor het levend houden en doorgeven van de Groninger eierbaltraditie.
Geschiedenis en ontwikkeling
Zoals meer klassieke gerechten is ook de eierbal geboren uit naoorlogse zuinigheid: voedsel dat de maag vult, samengesteld uit ingrediënten die vaak relatief gemakkelijk voor handen waren. De eierballen werden gerold met fijngemaakt oud brood dat in water geweekt werd. Het oude brood kon ook vermalen worden tot paneermeel, in dat geval werd eiwit gebruikt om het paneermeel aan het ei te laten hechten. In een van de oudste, misschien wel het oudst bekende, recept van de eierbal werd echter geen paneermeel gebruikt. Dit recept is van de heer A. de Vries die, alvorens hij in 1947 cafetaria Succes aan de Carolieweg opende, bakker in de stad Groningen was. De aanbieders van de eierbal waren, zeker in de begintijd, vaak (banket)bakkers. Zij beschikten over het oud brood dat bij de bereiding gebruikt werd. Rond 1950 serveerden veel lunchrooms, cafetaria's en automatieken eierballen. Het was een snack voor dag en nacht. Eierballen worden tegenwoordig niet meer alleen met kippeneieren gemaakt, ook kwarteleitjes worden een steeds vaker gebruikt ingrediënt. Horeca en gastronomie presenteren eierballen of eierballetjes als snack bij de borrel, als kerstballetje, paaseitje of als amuse bij een meergangendiner.
Borgingsacties
2024-2026
- Ofschoon de Eierbal leeft houdt het genootschap, vanaf de zijlijn, de vinger aan de pols
- Men heeft de wens om oud fotomateriaal te verzamelen.
- Men gaat binnen Het verhaal van Groningen samenwerken met het Groninger archief.
- Men overweegt in de toekomst samen te werken met het WK Snertkoken en WK Stamppotkoken in Groningen.
2016-2021
- Kinderen interesseren voor de eierbal via kookmiddagen in wijkcentra waar ze zelf eierballen kunnen maken. Hier ook media, ouders en leerkrachten bij betrekken.
- Het organiseren van zowel een eierballencontest als meewerken aan andere eierballentests in snackbars en restaurants die beoordeeld worden door een vakbekwame jury.
- Het organiseren van de Dag van de Eierbal, in samenwerking met RTV Noord en Groninger culinaire beroepsopleidingen, horeca en gastronomie.
- Het (verder) onderzoek doen naar ontstaan, geschiedenis en samenstelling van de eierbal en de onderzoeken publiceren via diverse media, zoals kranten, tijdschriften en RTV-kanalen.
- Het bevorderen van workshops binnen opleidingen, tijdens open dagen en tijdens de Keiweek (dit is de introductieweek van de universiteit).
- Bereiding van de eierbal inpassen in het lesaanbod van culinaire beroepsopleidingen en aandacht voor de eierbal genereren via stageopdrachten.
- Informatie verstrekken aan iedereen die geïnteresseerd is in de eierbaltraditie en een gelijksoortig doel voor ogen heeft.
