Papierscheppen is het maken van papier van pulp. Dat kan van oud papier, textiel of van delen van een plant of boom zijn, als het maar vezels heeft. De vezels worden klein gescheurd, gesneden of gesnipperd en in water geweekt tot het een papje is. In een schepkuip wordt het mengsel (1 à 2% vezels, de rest water) gelijkmatig verdeeld. De papierschepper haalt een zeef met een losse rand (het schepraam) door de kuip heen tot boven het wateroppervlak. De pulp blijft in de zeef achter. Als het meeste water eruit gelopen is, wordt de zeef met een drukkende beweging omgedraaid op een vochtige vilten doek (koetsen), zodat de pulp als een laag op de doek ligt. Op dit vel in wording wordt een vilten doek gelegd, waarop weer een vers geschept vel kan komen. Als er zo een stapel is ontstaan, wordt deze geperst tot al het water eruit is. Vervolgens worden de vellen te drogen gehangen aan lijnen. Als ze droog zijn, worden ze nog minimaal één dag geperst en dan kan het papier een nabehandeling krijgen, zoals een coating (een lijmlaagje zodat er met inkt op geschreven kan worden) of een kleur.
Beschrijving
Beoefenaars en betrokkenen
Er zijn in Nederland tientallen hobbyisten en een handjevol professionele papierscheppers. Ewald Weijers schept in zijn atelier in Doesburg op professionele wijze papier. Voordat een schepproces wordt gestart, bedenkt hij eerst welke papiersoort eruit moet komen. Met professionele machines die papierpulp maken, zoals de Hollander beater, maalbak of wrijfbak, maakt hij juiste papierpulp. Zo kan hij bijvoorbeeld van groenteafval papier maken.
De Papiermakerij Doesburg is wekelijks geopend voor bezoekers en er komen cursisten voor workshops, masterclasses en cursussen waarbij zij papier leren scheppen.
Geschiedenis en ontwikkeling
In China is de procedure voor het maken van papier aan het begin van de tweede eeuw ontwikkeld. Belangrijke grondstoffen waren hennep, de bast van de moerbeiboom, zijdeafval en vezels van bamboeriet. Arabieren leerden van Chinese gevangenen in de achtste eeuw papier maken. In Europa is het papierscheppen bekend sinds het einde van de twaalfde eeuw. Voor zover bekend stond in 1405 de eerste papiermolen in de Zuidelijke Nederlanden.
In de negentiende eeuw werd er steeds meer papier machinaal vervaardigd. Vanaf circa 1850 werd er papier gemaakt van plantaardige grondstoffen, zoals stro en hout. Naast machinaal vervaardigd papier werd er nog handgeschept papier gemaakt. Dit papier, gemaakt van lompen, werd gebruikt voor meer officiële doeleinden. Rond 1920 sloten in de papierfabrieken de laatste afdelingen voor handgeschept papier. Daarna raakte het ambacht in de vergetelheid, totdat het rond 1950 weer werd opgepikt door een enkele hobbyist. Omdat er geen papierrecepten bewaard zijn, moeten huidige papierscheppers alles weer opnieuw uitvinden.
De laatste jaren is er een toenemende interesse in papierscheppen, op scholen scheppen kinderen nu soms papier. De waardering voor ambachten en allerlei bijzondere soorten papier neemt weer toe. Verduurzaming speelt ook een rol, zo wordt het water dat tijdens een schepproces wordt gebruikt, gefilterd zodat het opnieuw gebruikt kan worden. Steeds vaker wordt papier geschept van restmaterialen uit de tuinbouw.
Borgingsacties
2023-2025
- Meer workshops op diverse niveaus, van plezier tot professioneel, verzorgen
- Aansluiting zoeken bij educatieve cultuurprojecten op PO en VO-scholen, zoals het project Reis door de tijd van Erfgoed Gelderland, zodat meer kinderen in contact komen met het scheppen van papier
- Archiefmateriaal zoals recepten, handouts en cursusmateriaal digitaliseren en opslaan op een digitale cloud waar publiek ook bij kan
- Samen met twee andere professionele papierscheppers een Gilde opzetten waardoor er meer wordt samengewerkt en het papierscheppen beter geborgd en doorontwikkeld kan worden
- Samen met de eigenaar van een dagbesteding in Zevenaar voor cliënten het papierscheppen als dagbesteding aanbieden, op een duurzame manier door bijvoorbeeld het gebruik van regenwater i.p.v. kraanwater of stroom via zonnepanelen
- Een immaterieel erfgoed spotten-productie realiseren voor papierscheppen, in samenwerking met de twee Gildepartners, zodat het ambacht jaar rond zichtbaar gemaakt wordt
- Voor kinderen die geen of weinig geld te besteden hebben workshops papierscheppen voor een klein bedrag aanbieden
- Eigen grondstoffen kweken in een aangelegde moestuin
Contact
Papiermakerij DoesburgOoipoortstraat 21
6981 DS
Doesburg
Gelderland
Website