Het Netwerk Immaterieel Erfgoed laat de variëteit aan cultuuruitingen zien die erfgoedgemeenschappen, groepen of individuen zelf erkennen als immaterieel erfgoed. Dit immaterieel erfgoed is door henzelf in het Netwerk aangemeld. Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland is derhalve niet verantwoordelijk voor de inhoud van de beschrijving.

Beschrijving

Papeda is een traditioneel Moluks gerecht en diende als basisvoeding op de Molukken. De bewoners van de Molukse eilanden wisten al lang geleden meel te winnen uit de daar aanwezige sagopalm. Nog altijd wordt het sagomeel op dezelfde manier gewonnen. In Nederland wordt papeda vaak van aardappelzetmeel gemaakt. Papeda is een glazige massa, bestaande uit meel en water.

De papeda smaakt het best als deze per keer geserveerd wordt met verschillende soorten sauzen, zoals: Asem Pedis (ribbetjes of kip in frisse pittige en zure saus); Pinang Kuning (vis in gele frisse zurige kerriesaus); Tjolo Tjolo (vis in ketjapsaus met o.a. tomaten, citroen, Spaanse pepers, lombok rawit en uien). De papeda wordt traditioneel opgeschept met twee gata-gata (bamboevorken), die worden rondgewenteld (bale-bale). De papeda wordt direct vanaf het bord opgezogen of opgeslurpt, wat enige oefening vereist.

De papeda kan op ieder moment van de dag worden bereid en ‘geslurpt’. Meestal gebeurt dit aan het einde van de dag of in het begin van de avond. Ook neemt het een bijzondere plaats in bij bruiloften en doopfeesten. De gastvrijheid, het gezamenlijk nuttigen van het volksvoedsel, en de daarbij behorende saamhorigheid en respect naar elkaar toe en het versterken van de verwantschapsrelaties en familiebanden zijn belangrijke onderdelen van de papedatraditie.

 

Beoefenaars en betrokkenen

De papedatraditie wordt beoefend door de Molukse gemeenschap en een ieder die er belangstelling voor heeft en zich ermee wil bezighouden.

Op dit moment is de stichting Muhabbat actief met het implementeren van de Papedatraditie binnen de Molukse gemeenschap met verschillende vrijwilligersgroepen en vrijwillige professionals. De Stichting Muhabbat is een landelijke instelling en bestaat uit vrijwillige professionals, die op verschillende terreinen van de Molukse samenleving bezig is met bewustwording en het realiseren van sociaal-maatschappelijke activiteiten, bottom-up. Zij is een belangrijke steunfunctie voor vrijwilligersgroepen binnen de Molukse gemeenschap. Ook de Nederlandse samenleving maakt kennis met de Stichting Muhabbat door middel van lezingen, mini-symposia en workshops. Daarnaast is de Stichting Muhabbat actief met cursussen op het terrein van leren omgaan met schokkende gebeurtenissen.

Stichting Karang is een groep van Molukse dichters die traditionele Molukse liederen probeert te realiseren samen met Molukse traditionele organisaties zoals ‘kumpulans’, wat voortkomt uit de verwantschapsrelaties van Molukkers. Een verbond dat door twee of meer dorpen op de Molukken gesloten is en dat verwantschapssysteem functioneert ook in Nederland onder de Molukkers. De stichting Karang is gevestigd in Assen.

Kaum Ama Ama is een praatgroep, die bijeenkomsten organiseert voor Molukse mannen uit Hoogeveen, die leren om met hun traumatische ervaringen te gaan. Zij behandelen in hun bijeenkomsten aspecten van de Molukse cultuur die te maken hebben met het historisch verleden van Molukkers en proberen vorm en inhoud te geven aan de toekomst. Deze groep zet zich in voor kennisoverdracht van de Molukse cultuur naar derde en vierde generatie Molukkers.

Geschiedenis en ontwikkeling

De papeda is van oudsher het volksvoedsel van de Molukkers en reeds voor de komst van de kolonisatoren door de oorspronkelijke bevolking op de Molukken en Papoea genuttigd en bereid uit de sago. De papedatraditie bestond reeds voordat de rijst uit andere delen van Indonesië waaronder Java werd geïntroduceerd.

Toen rijst steeds meer de positie als hoofdvoedsel innam, werd de sago echter niet naar de achtergrond verdrongen. Voor de Molukkers geldt de papeda bovendien als een gemeenschappelijke bezigheid, waar families de verwantschapsrelaties versterken en de saamhorigheid wordt benadrukt onder de Molukse families. In Nederland wordt de papeda gemaakt uit aardappelzetmeel en de Molukkers hebben naast de sago, die zo nu en dan uit de Molukken wordt meegenomen, het in hun dagelijks gebruik als aanpassingsmechanisme vervangen door aardappelzetmeel.

Tot op de dag van vandaag eten (slurpen) Molukkers papeda op traditionele wijze. Op dit moment voert de stichting Muhabbat in verschillende Molukse gemeenschappen het Papeda project uit, waar naast de papeda traditie vooral de papeda gebruikt wordt als metafoor om de tradities en gebruiken zoals de gemeenschapszin en wederzijdse ondersteuning (wat jij voelt, voel ik ook) door te geven aan de derde en vierde generatie Molukkers en het te verankeren als onderdeel van de geschiedenis van Nederland, waar de Molukkers nu meer dan 70 jaar wonen, werken en leven. Ook beginnen restaurants met Molukse roots aan het bereiden en serveren van de papeda met de verschillende sauzen zoals tjolo tjolo , pinang kuning en de asem pedis, allemaal gerechten die gebruikt kunnen worden bij de papeda.

Borgingsacties

2023-2025

  • Structurele samenwerkingsverbanden realiseren tussen verschillende instituten en maatschappelijke organisaties. waarbij gebruikt gemaakt gaat worden van de toenemende belangstelling onder jongeren.
  • (Familie)bijeenkomsten organiseren.
  • Via sociale media versterken van sociale en culturele identiteit met extra aandacht voor het papeda gebeuren om meer saamhorigheid, vriendschapsrelaties en familiebanden te realiseren.
  • Kennis van ouders op kinderen overdragen door regelmatig papeda te maken en te ‘slurpen’.
  • De situatie van jongeren versterken door hen te betrekken bij familieaangelegenheden, vriendschapsverbanden en allerlei projecten rondom de sociale en culturele identiteit, in het bijzonder papeda als bindmiddel voor saamhorigheid van de gemeenschap.
  • Genereren van inkomsten om projecten uit te voeren en te implementeren. Onder meer door een eigen bijdrage aan de gemeenschap en de deelnemers van activiteiten te gaan vragen.
  • Betrokkenheid vergroten van jongeren, ouders en de Molukse gemeenschap door voorlichting en (het ontwikkelen van) educatieve programma’s.

Contact

Stichting MUHABBAT
De Gamert 2124
6605WD
Wijchen
Gelderland
Website