Het UNESCO Verdrag inzake Bescherming van het Immaterieel Cultureel Erfgoed heeft als doel het 'beschermen' van immaterieel erfgoed. In de Engelstalige tekst wordt het safeguarding genoemd. Maar wat wordt daar nou eigenlijk mee bedoeld?
Wat bedoelt UNESCO met borging?
‘Het nemen van bewuste acties om het immaterieel erfgoed levend te houden, om zorg te dragen voor continuïteit in de beoefening en het doorgeven ervan en het behouden van de waarden en functies die het heeft voor de betrokken gemeenschap’
‘Het bepalen van borgingsacties start altijd met het in kaart brengen van het immaterieel erfgoed en de problemen voor de beoefening en/of het doorgeven ervan. Die kunnen bestaan uit acties op het gebied van identificatie, documentatie, promotie, onderzoek, bewustzijn verhogen, doorgeven door formele en non formele educatie.’
Borgingsacties hebben dus als doel het immaterieel erfgoed levend te houden en te zorgen dat het erfgoed voortgezet kan worden. Het besef dat erfgoed van vorige generaties is overgenomen en door de huidige generatie ook weer door wordt gegeven, is daarbij belangrijk. Er moet historisch besef, maar ook een toekomstgerichte blik uit spreken
Erfgoedzorg
Erfgoedzorg is eigenlijk een ander woord voor het borgen van je immaterieel erfgoed. Er wordt hetzelfde mee bedoeld: het met behoud van kernwaarden je immaterieel erfgoed op dynamische manier toekomst geven.
Voor UNESCO zijn lijsten en inventarissen alleen een middel en niet een doel. Het doel is dat gemeenschappen die dat willen in staat gesteld worden hun tradities toekomstbestendig te maken. UNESCO wil dat je nadenkt over de toekomst van jouw immaterieel erfgoed, dat wil zeggen dat je de sterke en zwakke kanten van jouw erfgoed in kaart brengt en een actieplan maakt met concrete acties die bijdragen aan een toekomst voor jouw immaterieel erfgoed.
In Nederland heeft het Kenniscentrum daarvoor een formulier ontwikkeld, dat in een korte cursus behandeld wordt. In het erfgoedzorgplan beschrijven de beoefenaars en betrokkenen uit welke onderdelen het erfgoed bestaat, wie erbij betrokken zijn, hoe het in de loop van de tijd is veranderd en hoe het nu wordt doorgegeven naar volgende generaties. Vervolgens worden knelpunten in de overdracht naar volgende generaties in kaart gebracht en worden acties geformuleerd om die knelpunten (stapsgewijs) op te lossen en het immaterieel erfgoed te borgen voor de toekomst.
Evaluatie erfgoedzorg
De beoefenaars en betrokkenen bepalen elke twee jaar de stand van zaken op het gebied van de erfgoedzorg, kijken terug op de afgelopen jaren erfgoedzorg en benoemen waar nodig nieuwe borgingsacties. Het Kenniscentrum biedt hierbij waar nodig ondersteuning.
In het themadossier Evaluatie erfgoedzorg lees je er alles over.