Papierscheppen in Utrecht

Er zijn in Nederland nog enkele mensen die op professionele wijze papier met de hand kunnen vervaardigen. Het papierscheppen zoals Leo Hoegen het beoefent, is te zien in zijn ambachtelijk atelier voor papierscheppen, boekdrukkunst en boekbinden 'de Papierderij’ te Utrecht. Leo Hoegen geeft workshops, presentaties en cursussen. Hij heeft al vele geïnteresseerden het ambacht aangeleerd via zijn basiscursus en vervolgcursus papierscheppen en boekbinden. Hij geeft ook presentaties op (ambachten)markten, beurzen en bij organisaties op uitnodiging. Hij heeft veel mensen bereikt met zijn live presentatie tijdens de grote tentoonstelling over ambachten 'Hand Made - lang leve het ambacht' van Museum Boijmans Van Beuningen in 2013.

In China is de procedure voor het maken van papier aan het begin van de tweede eeuw ontwikkeld. Belangrijke grondstoffen waren hennep, de bast van de moerbeiboom, zijdeafval en vezels van bamboeriet. Arabieren leerden van Chinese gevangenen in de achtste eeuw papier maken. In Europa is het papierscheppen bekend sinds het einde van de twaalfde eeuw. Voor zover bekend stond in 1405 de eerste papiermolen in de Zuidelijke Nederlanden. Na de val van Antwerpen in 1585 trok een aantal papierscheppers noordwaarts. Spoedig ontstonden er twee centra in het Noorden waar papier gemaakt werd: de kop van Noord-Holland en de Veluwe, waar snelstromende beken en sprengen zorgden voor water en voor aandrijfkracht voor de watermolens waar de grondstoffen voor het papier, met name vodden, werden bewerkt. Voddenmannen kochten in dorpen en steden lompen op om ze door te verkopen aan papiermolens. Rond 1800 kwamen de papiermachines in gebruik. Bij zo’n machine werd het papier gemaakt met grote rollen.

In de negentiende eeuw werd er steeds meer papier machinaal vervaardigd. Vanaf circa 1850 werd er papier gemaakt van plantaardige grondstoffen, zoals stro en hout. Door de mechanisatie, met de daarmee gepaard gaande hogere snelheden van fabricage, en door het gebruik van goedkopere grondstoffen werd het papier veel goedkoper en daarmee toegankelijk voor meer doeleinden. Naast machinaal vervaardigd papier werd er nog handgeschept papier gemaakt. Dit papier, gemaakt van lompen, werd gebruikt voor meer officiële doeleinden. Rond 1920 sloten in de papierfabrieken de laatste afdelingen voor handgeschept papier.

2020-2022

• Deelnemen aan een vervolg op het AmbachtenLab van KIEN, Stap 2.
• Plan voor een nieuwe website waarmee de Papierderij beter vindbaar wordt.
• Streven naar de oprichting een gilde/samenwerkingsverband van papierscheppers.
• De workshops, cursussen, lezingen, presentaties enz voortzetten.
• Onderzoeken of er een samenwerking mogelijk is met bijvoorbeeld boeren/tuinders en de agrarische opleidingen om hun afval als grondstof te gebruiken in het project Papier van het Landschap.
• Voornemen om een boek uit te brengen.

 2016-2019

• Bekendheid, zichtbaarheid en vindbaarheid op internet en social media verbeteren. De mogelijkheden van het ambacht laten zien. Duurzaamheid laten zien door project ‘Papier van het Landschap’.
• Onderzoeken of er een samenwerking mogelijk is met bijvoorbeeld boeren/tuinders en de agrarische opleidingen om hun afval als grondstof te gebruiken in project Papier van het Landschap.
• Nieuwe website afmaken om online beter vindbaar te zijn. Hierop ook duidelijke informatie over het ambacht. Ondersteuning en hulp zoeken hiervoor. 
• De samenwerking met de andere papiermakers voortzetten met als doel het opzetten van een opleiding en een Gilde. 
• Binnen de Papierderij: met workshops, cursussen, lezingen, lesbrieven etc. verdergaan om het ambacht bekender te maken met name bij de jeugd.
• Aan mijn drie boeken doorwerken.
• Ambachtenlab Stap 2, met (nieuwe) kunstenaar/vormgever.
• De samenwerking met andere ambachten zoals meubelmakers, rietverwerkers, kunstenaars, boekbinders, drukkers, quilters, naaisters, blijven zoeken, ook voor eenmalige projecten.
• Informeren of er weer interesse is bij scholen.
• Lesbrieven over diverse boekbindtechnieken en een kartonnage werkstuk bij verschillende opleiders (VO) aanbieden.  

2012-2015

• De samenwerking tussen de papierscheppers versterken, de opleiding verder vorm geven en dit in proefprojecten testen.
• Nieuwe website maken.
• Twee boeken uitbrengen om meer aandacht voor het ambacht te genereren.
• Workshops, cursussen en partijtjes blijven geven op basisscholen op locatie en in de Papierderij.
• Lezingen blijven geven en interviews in diverse media.
• De lesbrieven promoten.
• Demonstraties blijven geven op diverse beurzen.
• Ondersteuning vragen bij het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland op het gebied van marketing en publiciteit.