Beiaardcultuur

Zonder beiaardiers, gediplomeerde en amateurs, is er geen beiaardmuziek. Veel beiaardiers zijn lid van de Nederlandse Klokkenspel-Verening. Een belangrijk kennis- en informatiecentrum voor de beiaardcultuur in Nederland is het Beiaard Centrum Nederland te Amersfoort. De Nederlandse Beiaardschool, verbonden aan de HKU Utrechts Conservatorium, biedt een professionele opleiding tot beiaardier. Daarnaast zijn er elders in het land nog opleidingen en cursussen voor het bespelen van een carillon.

Veel mensen genieten geregeld van het spel op de beiaard. Dikwijls zijn gemeentebesturen de eigenaren van de carillons. Ook universiteitsbesturen, kerkbesturen en particulieren kunnen een carillon bezitten. In Nederland zijn enkele klokkengieterijen waar nieuwe klokken gegoten worden.

De beiaard heeft zijn oorsprong in de steden van de Lage Landen. In de tweede helft van de veertiende eeuw werden op vele stadstorens uurwerken geplaatst. Om de mensen de eerste slag niet te laten missen, werden vooraf enkele kleine klokjes, de voorslagklokken, bespeeld. Daarnaast gingen kosters en klokkenluiders ritmische patronen spelen. Door uitbreiding van het aantal klokken konden er eenvoudige melodieën klinken.

In de zestiende eeuw kwam de speeltrommel in gebruik. Aan de buitenkant van deze trommel worden metalen pinnen (nootjes) gezet. De plaats van de pinnen bepaalt de akkoorden. In 1510 kreeg Jan van Spiere in Oudenaarde de opdracht een klavier met klokken te maken. Dit verschijnsel verspreidde zich snel. Door de economische achteruitgang in de achttiende eeuw was er geen geld voor onderhoud van carillons en aanschaf van nieuwe instrumenten.

Er kwam een kentering in 1875, pastoor J.W. Brouwers hield toen een pleidooi voor het in eer herstellen van de beiaard. De Mechelse (B.) beiaardier Jef Denyn heeft een grote bijdrage geleverd aan de opleving van de beiaardcultuur. In 1918 werd de Nederlandse Klokkenspel-Vereniging opgericht. Tijdens de Tweede Wereldoorlog is meer dan de helft van de luid- en carillonklokken door de Duitse bezetter geroofd. In 1953 werd de Nederlandse Beiaardschool opgericht. In 1969 werd in Asten het Nationaal Beiaardmuseum geopend. Vanuit de Lage Landen is de beiaardcultuur ook een traditie geworden in de Verenigde Staten en Canada. Het carillon heeft zich ontwikkeld vanuit alleen tijdsaanduiding tot daarbij ook een muziekinstrument voor het publiek/de luisteraars op straat.

2024-2026

• Leden van de KNKV uitdagen om mee te doen aan bekendheidsacties en zelf de media te woord te staan/op te zoeken
• Op de kanalen van de KNKV alles delen wat er gebeurt rond beiaard cultuur, dus de lokale verenigingen en beiaardiers een podium geven
• De door ons ontwikkelde doe-beiaard, een kleine toren met bronzen klokken en toetsen die echt werkt en die om educatieve redenen is ontwikkeld (goed zichtbaar hoe het mechanisme in elkaar zit) bestendig en duurzaam maken, zodat deze meer ‘hufterproof’ wordt.
• Meerdere doe-beiaards ontwikkelen om te verhuren en om eventueel ook op bestelling te kunnen leveren
• Doe-beiaard breed inzetten op educatief vlak (niet alleen in de scholen)
• In overleg met de archivaris van het museum Klok en Peel om te onderzoeken wat zich in het archief bevindt en selectie te maken: wat verdient verder onderzoek en digitalisering?
• Samenwerken met internationale verenigingen, bijvoorbeeld de Vlaamse beiaardvereniging; meeschrijven aan en een call-for-papers uitzetten voor het wetenschappelijke magazine ‘Beiaard- en klokkencultuur in de Lage Landen’.
• Actief beleid voeren om jonge beiaardiers te betrekken bij de KNKV door het organiseren van masterclasses, borrels voor jonge beiaardiers, beiaard concoursen (wedstrijden)

2020-2022

• Een Doe-beiaard ontwikkelen om kinderen op een andere manier in contact te brengen met de beiaard. Kinderen bouwen met behulp van een leskist zelf een miniatuur beiaard. Ruim 20 beiaardiers hebben aangekondigd dat ze met een Doe-Beiaard gaan werken. Educatieve module ontwikkelen rond de Doe-Beiaard.
• Actief beleid voeren om jonge beiaardiers te betrekken bij de KNKV door het organiseren van masterclasses, borrels voor jonge beiaardiers en beiaardconcoursen.
• Het 2de deel van de beiaardestafette(maart-mei) organiseren.
• Door extern gerichte activiteiten en professionalisering van de organisatie de zichtbaarheid van de beiaardcultuur vergroten.
• Door samenwerking en activiteiten nieuwe doelgroepen, musici, componisten en muziekliefhebbers bereiken. Bijvoorbeeld door Beiaard Plus activiteiten, waar met andere muzikale disciplines wordt samengewerkt en het organiseren van masterclasses voor verschillende doelgroepen.
• Publieksgerichte activiteiten, die een groot publiek bereiken, de prioriteit geven.
• Lokale beiaardiers en commissies steunen met een handleiding voor het vergroten van het draagvlak voor de beiaard in de lokale samenleving. Daarnaast zich rechtstreeks tot bestuurders richten om het belang van het culturele erfgoed onder hun aandacht te brengen.

2017-2019

• Werken aan vernieuwing van het bestuur. 
• In overleg met de Vereniging Nederlandse Gemeenten, een notitie over de beiaardcultuur als immaterieel erfgoed en de verantwoordelijkheden van gemeenten in dit verband uitbrengen en onder gemeenten verspreiden.
• Fondsen werven om het archief te digitaliseren.

2014-2016

• Uitbouwen van de contacten met de Centra voor de Kunsten en met het regulier onderwijs.
• Inventariseren waar er al scholenprojecten zijn en hulp aanbieden aan beiaardiers en steden om scholenprojecten op te starten.
• Met wisseltentoonstellingen en educatieve projecten voor scholen meer bezoekers trekken naar het Klokkengieterijmuseum in Heiligerlee.
• In het museum een kindercarillon plaaten, zodat kinderen zelf kunnen spelen en ondervinden hoe het carillon werkt.
• Een nieuwe website maken met informatie, toegespitst op verschillende doelgroepen. 
• De contacten met de Vereniging Nederlandse Gemeenten aanhalen om de beiaardcultuur buiten de kerntakendiscussie te houden.