De Inventaris Immaterieel Erfgoed Nederland bevat immaterieel erfgoed waarvan de erfgoedgemeenschap, groep of individu een borgingsplan heeft geschreven om het erfgoed toekomst te geven. Dat plan is getoetst door een onafhankelijke Toetsingscommissie. De erfgoedzorg wordt elke drie jaar geëvalueerd.

Beschrijving

Kermis is reizend vermaak in de openbare ruimte van dorpen en steden dat veelal volgens een traditionele jaarkalender verloopt. De kermiscultuur vindt bij voorkeur plaats in het centrum van stad, dorp of wijk. Het is een jaarlijks terugkerend buitenevenement dat gratis te bezoeken is en bedoeld is voor alle leeftijden, voor alle lagen van de bevolking en alle nationaliteiten

De kermiscultuur van nu wordt beoefend en in stand gehouden door drie hoofdgroepen: kermisfamilies, organisatoren en publiek. Deze drie groepen zijn van elkaar afhankelijk: zij maken de kermis.
Kermisfamilies zetten vaak generaties lang al het kermisbedrijf voort: zij hebben een VOF of BV waarin de familie attracties exploiteert. Kinderen leren het vak door al jong mee te doen en willen vaak ook op pad met een eigen attractie. Rond Pasen start het echte 'seizoen'. Dan gaan de families op reis.

Gemeenten en organisatoren zorgen voor de organisatie van de kermis, ze stellen de kermis samen. Die bestaat soms uit attracties van dezelfde jaarlijks terugkerende exploitanten, maar bij grotere kermissen is er sprake van een wisselend aanbod. De gemeente regelt dat het terrein beschikbaar is waarop de kermis wordt gehouden en de salon- en pakwagens komen te staan.

Het publiek is essentieel voor het slagen van de kermis. Zij zijn de bezoekers en de deelnemers aan de attracties. Bij veel kermissen zijn er traditionele activiteiten rond het bezoeken van de attracties.

 

Beoefenaars en betrokkenen

- Kermisfamilies: zij zijn de dragers van de kermis
- Gemeenten: zij wijzen het kermisterrein aan, zorgen voor de faciliteiten en verlenen de vergunning
- Organisatoren: sommige gemeenten hebben zelf de rol van organisator op zich genomen, andere gemeenten hebben dat uitbesteed aan een kermisorganisatiebureau.

Geschiedenis en ontwikkeling

De geschiedenis van de kermis gaat terug tot de middeleeuwen. Steden lieten rond bepaalde data markten toe waar vrije handel was toegestaan. De kerken vierden hun kerkwijding (de dag waarop de kerk werd ingewijd) met een Heilige Mis (de kerk-mis). Uit beiden ontstonden kermissen: momenten van vertier voor de inwoners van stad en dorp, waar vrijhandel was toegestaan en speciale waren werden aangeboden en kunsten werden vertoond.

De kermis was de plek voor kwakzalvers, doctoren, uitvinders, artiesten en handelaren. De kermis veranderde steeds qua aanbod, maar niet van karakter. Door de industriële revolutie werden de attracties moderner: eerst qua aandrijving en verlichting (stoom, elektriciteit), later ook qua opbouw en transport (trein). Nieuwe (wetenschappelijke) vindingen werden gepresenteerd op de kermis en kregen een vaste plaats in de maatschappij, zoals de cinema.

Kermisreizigers trokken en trekken van plaats naar plaats. Dat deden ze met een kalender in hun hoofd. Het seizoen start met kermissen rond de voorjaarsmarkten. Het eindigt met de veemarkten in het najaar, zoals koeien- en paardenmarkten. In de winter zijn er geen kermissen en moeten de kermisreizigers van het verdiende geld leven of hebben ze andere inkomsten. Tegenwoordig wordt het winterseizoen ingevuld met kerstmarkten, oliebollen standplaatsen of overdekte winterkermissen. Dan moet ook de attractie worden opgeknapt.

Borgingsacties

2022-2025

  • Bewustwordingscampagne ontwikkelen om de trots van kermisexploitanten voor de waarde van hun erfgoed te versterken.
  • De Rijdende School ontwikkelt een module kermisgeschiedenis voor kermiskinderen, zodat zij hun geschiedenis kennen en kunnen uitdragen.
  • Kermisexploitanten stimuleren om in of bij hun attractie hun familiegeschiedenis te laten zien. Ernaar streven dat op kermissen een aantal attracties komt te staan die de band met het verleden tastbaar maken.
  • Gemeenten en kermisorganisatoren stimuleren om in navolging van de vroegere Maliebaankermis in Utrecht de componenten die kermis in het verleden had - zoals muziek, theater, kijkwerk en circus – indien mogelijk te integreren.
  • Een digitale folder voor gemeenten, kermisorganisatoren en plaatselijke erfgoedorganisaties maken om aan te tonen dat kermis niet zomaar een evenement is, maar ook materieel en immaterieel erfgoed.
  • Optimaal gebruikmaken van sociale media om het immaterieel erfgoed te promoten.
  • Enquête houden onder de kermisfamilies. Hiervoor vragen wij hulp van studenten. De resultaten zichtbaar maken op een website en/of in een boek.
  • Nationaal en internationaal samenwerken met organisaties die zich inzetten voor het kermiserfgoed.
  • Ontwikkelen een strategisch kermiscultuur- c.q. kermis-erfgoedbeleid.

Contact

Stichting Kermiserfgoed i.o.
LAREN