De conferentie begon dinsdag met een ceremoniële openening bij de Nederlandse Ambassade in Berlijn. Na een rondleiding in het gebouw, van de architect Rem Koolhaas, werden alle deelnemers van de conferentie hartelijk welkom geheten door Tom Maasen van de ambassade en Sneska Quadvlieg – Mihailovic, secretary general van Europa Nostra. Europa Nostra was één van de organisatoren van de European Cultural Heritage Summit ‘Sharing heritages Sharing values’ die in dezelfde week plaatsvond in het kader van het Europees Jaar van het Cultureel Erfgoed.
Op woensdagochtend was iedereen klaar voor het eerste deel van het inhoudelijke programma. In de ochtend spraken Henri Swinkels, gedeputeerde Noord Brabant leefbaarheid en cultuur, en Karel Loeff, directeur Erfgoedvereniging Heemschut en council member van Europa Nostra. De aanwezigen werden aangespoord om kritisch na te denken over erfgoed en gebruik te maken van de ervaringen van zo’n internationale groep jonge mensen bij elkaar. Daarna verdeelde de groep zich in drie deelgroepen. In elke groep werden meerdere presentaties gegeven die onder een groter thema pasten. Hieronder zijn de verslagen te lezen van de presentaties die Arie Koelemij en Susanne Verburg als deelnemers vanuit het Kenniscentrum hebben bijgewoond.
At home in Europe
Bij het thema ‘at home in Europe’ prikkelden Dyonna Benett, Jelle van de Graaf en Emma Goossens de deelnemers om na te denken over hedendaagse merkbare gevolgen van het koloniale verleden van Europa. Aan de hand van het voorbeeld over standbeelden werden vragen gesteld waar ‘ja’ of ‘nee’ op geantwoord moest worden. Dit leidde tot een discussie waarbij er werd nagedacht over de vraag of standbeelden van mannen van de VOC weggehaald moesten worden of juist moesten blijven staan. Wie moet het voortouw nemen in deze discussie, burgers of de overheid? En hoe kun je deze standbeelden plaatsen in een bredere context? Zijn met het geven van een historische context ook de discussies opgelost?
In het tweede gedeelte stelde Georgia Bates het probleem van het ontbreken van erfgoed van mensen met een beperking aan de kaak. Het verhaal van ‘disability heritage’ wordt niet of nauwelijks verteld in musea. Museummedewerkers zouden het lastig vinden om om te gaan met dit erfgoed, omdat het opgevat zou kunnen worden als een freak show. Terwijl het benoemen en laten zien van erfgoed van mensen met een beperking hun positie in de maatschapij kan verbeteren, volgens Bates. Het tweede gedeelte waar meer aandacht aan zou moeten worden geschonken, is de toegankelijkheid van erfgoedhuizen, zoals musea, voor mensen met een beperking. Hierbij moeten de onzichtbare beperkingen, anders dan bij een rolstoel, niet over het hoofd worden gezien.
In de middag werd Stasi museum Hohenschönhausen bezocht. Dit beladen erfgoed, de Stasi gevangenis, is nu een museum geworden door de samenwerking van voormalige gevangenen van de gevangenis na discussies of de gevangenis gesloopt zou moeten worden.
Sharing Europe
Donderdagochtend in de programmalijn Sharing Europe werden vier presentaties gehouden over het immaterieel erfgoed van klokkenluiden in Valencia, de ‘erfgoedisering’ (volks)dans, tuinen als erfgoed in Roemenië en het gebruik van digitale presentatietechnieken bij erfgoed beleving.
Met name voor de klokkenluider was het heel prettig dat in de zaal onder de workshopruimte in het Märkisches Museum een grote bronzen kerkklok stond. Het klokkenluiden is in enkele decennia gegroeid van een kleine kwijnende gemeenschap van oude mannen tot en flink aantal luidgroepen in heel Spanje met in Valencia 30 leden met een gemiddelde leeftijd van 30 jaar.
Vervolgens ging de presentatie over dans in op de vraag of het levend of statisch erfgoed is. Traditionele dans heet ‘popular dance’ of ‘folk dance’ maar is (in Macedonië) vaak niet meer van het volk. Er is in de Balkan al decennia een tendens van het – voor staatsensembles – choreograferen van tradionele dans, met als doel het als algemene uiting van nationale saamhorigheid op het podium te zetten. De dans wordt tot nationaal / nationalistisch erfgoed gemaakt.
Tuinen worden in Roemenië meestal niet als erfgoed beschouwd en er is veel inzet nodig om bij eigenaren, onderhoudsbedrijven en bewoners dat bewustzijn te vergroten. Aan de hand van enkele voorbeelden beschreef de derde presentator successen en pogingen in dat proces.
In de laatste presentatie werd gesteld dat digitale techniek in geluid, licht en projectie op locatie een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan en stimulans zijn in de beleving van erfgoed. In een gedetailleerde proces analyse gidste de inleider ons door haar werkwijze heen.
Bij het thema At home in Europe op dezelfde ochtend werden presentaties gehouden over jongerencultuur en de interactie tussen jongeren en erfgoed, Slavische muziek en cultuur als werkwoord. Tijdens de eerste deelsessie werd er in kleine groepjes gediscussieerd over vragen als: in hoeverre is erfgoed belangrijk voor jongeren? Wat zien jongeren als cultureel erfgoed? In algemene zin werden jongeren erg belangrijk gevonden voor de erfgoedsector, omdat zij verandering brengen en erfgoed levend houden. Jongeren zijn echter geen homogene groep en zouden meer betrokken moeten worden bij erfgoedprojecten.
De presentatie over Slavische muziek lag in dezelfde lijn als de dans in Macedonië, namelijk hoe deze muziek leidde tot meer saamhorigheid onder Montenegrijnen. Om een idee te krijgen van de muziek, werd deze ter plekke gespeeld.
De laatste presentatie ging over een project in de Engelse stad Lincoln. Cultureel erfgoed werd hier ingezet om bewoners met elkaar in contact te laten komen en te laten zien hoe cultuur vandaag de dag in het dagelijks leven te zien is. Cultuur werd hier gezien als een werkwoord. Dit was een reactie op de neiging van veel bewoners om nostalgisch terug te kijken naar het Engeland van weleer.
Mission Europe
Op donderdagmiddag werd er door alle deelnemers nagedacht over de conclusies van de conferentie. Wat is er besproken? Welke boodschap willen we meenemen? Er werd een lange behangrol volgeschreven met quotes, oproepen, conclusies en visies op de toekomst en deze werd door Henri Swinkels ondertekend.
Tijdens het ‘high policy debate’ in de closing session van Sharing Heritage Sharing Values op vrijdag is het manifest aangeboden aan alle aanwezigen door middel van drie persoonlijke statements, een korte film met een toekomstvisie op erfgoed en de ‘Berlin Wallpaper’. Voor de deelnemers was het aanbieden van deze behangrol een oproep aan alle aanwezigen om na te denken over de inclusiviteit van de erfgoedsector en om het gesprek over erfgoed open te breken. In het middagprogramma van Sharing Heritage Sharing Values spraken verschillende Europese ministers van cultuur over de rol van erfgoed in de Europese samenlevingen. Een mooi moment om ook jonge mensen te betrekken in de missie voor een grotere rol voor cultureel erfgoed in Europa!
Een van de programmalijnen van het Kenniscentrum is Jongerencultuur en immaterieel erfgoed. Tijdens de conferentie the Future is Heritage werd duidelijk dat jonge mensen niet alleen betrokken willen worden in het erfgoedveld, 'traditionele' tradities en bij projecten, maar ook zelf nieuwe dingen willen toevoegen. Het enthousiasme waarmee alle deelnemers hun eigen projecten presenteerden en meededen in de discussie bewees dat erfgoed sterk speelt in het leven van deze jonge mensen. Zij zagen waarde en verrijking in (immaterieel) erfgoed voor hun eigen leven en dat van anderen op cultureel en sociaal vlak. Samen praten over erfgoed vanuit verschillende perspectieven brengt je op nieuwe ideeën en laat je nadenken over je eigen betrokkenheid bij erfgoed. Dit zorgde ervoor dat er veel gesproken is over een vervolg over op deze conferentie en het onderhouden van de internationale contacten.
Klik hier om meer te lezen over de programmalijn Jongerencultuur en immaterieel erfgoed.