Ik ben eigenaar van het Zwols Balletjeshuis waar al sinds 1845 Zwolse zwarte "steken" (zie geschiedenis) en sinds de komst van de suikerbieten Zwolse balletjes worden geproduceerd. Na de komst van de suikerbieten werd het een "gewoon"gestoken snoepje, net als wel 500 andere gestoken snoepjes (bijv. de Haagse Hopjes en Zeeuwse Babbelaars). Momenteel is het Zwolse balletje het enige gestoken snoepje in Nederland wat nog "aan de winkel" op ambachtelijke wijze wordt geproduceerd. De machine is verouderd en staat in de kelder: dit zijn de redenen waarom we maar 1x per week de stekenbakkerij gebruiken om te "bakken": de machine verslijt snel en kan niet te vaak gebruikt worden en de arbeidsomstandigheden zijn verre van ideaal. Ik heb verschillende kasboeken in mijn bezit waaruit de waarde en reikwijdte van het Zwolse Balletje blijkt.
Beoefenaars en betrokkenen:
- Ik heb 2 stekenbakkers in dienst die 1x per week de steken produceren.
- Zwollenaren en klanten uit de omgeving van Zwolle: vroeger ging de winkel op marktdagen om 7 uur open om de mensen uit de verre regio die naar de (vee) markt kwamen de gelegenheid te geven de wekelijkse steken te kopen.
- Veel Zwolse ondernemingen en organisaties die de Zwolse Balletjes als relatiegeschenk aanschaffen. Het Zwolse Balletjeshuis is een begrip in Zwolle en het meest oorspronkelijke Zwolse product.
- Ik als eigenaar.
Het pand waar het Zwols Balletjeshuis in is gevestigd is een pand uit de 17e eeuw: eerst deed het dienst als kruideniertje en sinds 1845 als stekenbakkerij en winkel. Er zijn sinds 1845 4 of 5 eigenaren geweest die tevens in het pand woonden met hun gezin, de mannen waren de stekenbakkers en de vrouwen stonden in de winkel.
De "zwarte steken" waren snoepjes die op ambachtelijke wijze gemaakt worden in de kelder van het Zwolse Balletjeshuis en die tot 1845 werden gemaakt van rietsuiker, de enige suiker die er destijds was. De rietsuikersteken werden gebruikt om de koffie en thee te zoeten: er wordt een steek in de wang neergelegd, de koffie/thee wordt gedronken en loopt langs de steek waardoor de koffie/thee gezoet wordt: een luxe in die tijd. Na de koffie/thee werd de steek uit de mond gehaald en bewaard voor het tweede, derde enzovoorts kopje koffie/thee. Tot op de dag van vandaag zijn er nog Zwollenaren die de koffie op deze wijze zoeten. Tegenwoordig worden de balletjes met bietensuiker als "gestoken" snoepjes geproduceerd.
