Ambacht van molenaar

Nederland telt nog maar een veertigtal beroepsmolenaars, maar meer dan duizend actieve vrijwillige molenaars. Een groep molenliefhebbers startte tweede helft vorige eeuw een opleiding tot vrijwillige molenaar. Uit dit initiatief is het Gilde van Vrijwillige Molenaars voortgekomen met ruim 2100 leden. Een partner is de Vereniging De Hollandsche Molen, opgericht in 1923. Deze vereniging verzorgt onder meer de examens voor de kandidaat-molenaars. Een veertigtal molenaars is verenigd in Het Ambachtelijk Korenmolenaarsgilde. In Friesland verzorgt het Gild Fryske Mounders de opleiding en de examens voor de vrijwillige molenaars in de provincie Friesland.

Voor 1200 waren de eerste (water)molens op het grondgebied van ons huidige land werkzaam. Rond 1200 kwam de windmolen, de standerdmolen, voor het malen van graan in gebruik. Vanaf het begin van de vijftiende eeuw waren er ook molenaars actief op molens die werden gebruikt voor de bemaling van polders. Vanaf de zeventiende eeuw, de Gouden Eeuw voor Holland, nam het aantal molens enorm toe en daarmee natuurlijk ook het aantal molenaars. Het hoogtepunt lag in de tweede helft van de negentiende eeuw, met ruim 9000 molens. Voor de ontwikkeling van de landbouw en de nijverheid hebben de molens een essentiële rol gespeeld, maar ook voor het drooghouden van de polders waren molens onmisbaar.

Met de opkomst van de mechanische aandrijving kromp het molenbestand in Nederland snel. Tot aan de Tweede Wereldoorlog kon de molen zich in kleinschalige bedrijfssituaties nog redelijk handhaven. Zo konden boeren nog tot ver in de twintigste eeuw graan laten malen op de dorpsmolen. Na de Tweede Wereldoorlog zorgden de technische en economische veranderingen ervoor dat vrijwel alle molens tot stilstand kwamen en daarmee leek het beroep van molenaar geheel te verdwijnen. Tegenwoordig houden beroeps- en vrijwillige molenaars de molens draaiende.

2024-2026

• Om de specialisaties te borgen is een donatie ontvangen waarmee pellen, houtzagen, olieslaan et cetera beter vastgelegd kunnen gaan worden ook door middel van onder andere films, foto's en interviews.
• Materiaal/boeken die niet meer te verkrijgen zijn worden gedigitaliseerd en op de website beschikbaar gesteld.
• Het beleid rond de internationale contacten wordt voortgezet.
• Er moet onderzoek gedaan worden naar de verbreding van de diversiteit van de organisatie. In het jubileumboek is hier reeds een stuk over opgenomen.
• Jong Ambacht, voor jongeren van 14 tot 30 jaar, is een officiële werkgroep van het Gilde geworden.
• Er wordt een jaarlijkse veiligheidsdag georganiseerd en het ongevallen actie team wordt voortgezet.

2021-2023

• 2022 wordt het Jaar van de Molenaar. In 2022 bestaat het Gilde van Vrijwillige Molenaars 50 jaar. Jubileumcommissie oprichten voor activiteiten en publiciteit.
• Het immaterieel erfgoed van het molenaarsambacht zal meer aandacht geven in de opleiding en via de Gildebrief. De archieven beter toegankelijk maken, in de toekomst mogelijk digitaliseren.
• De samenwerking tussen de drie Nederlandse molenaarsverenigingen verbeteren en borgen door structureel overleg tussen de voorzitters.
• Elke afdeling streeft naar een overzicht van molens en molenaars.
• Jongeren bereiken door nieuwe website, folder en sociale media. Doorgaan met werven van nieuwe molenaars en instructeurs. Er is een fonds voor jonge molenaars opgezet waarmee 12- tot 25-jarige vrijwilligers ondersteund kunnen worden om molenaar te worden. Met het fonds activiteiten ontwikkelen met een vernieuwend karakter om jonge vrijwilligers aan te trekken. 
• Bekendmaken dat op de website van de Hollandsche Molen gratis te downloaden lesbrieven voor het basisonderwijs staan.
• Wat betreft veiligheid: Erop toezien dat er per afdeling veiligheidscoaches voor vragen en advies zijn. Cursus valbeveiliging gratis blijven aanbieden aan de molenaars, los van de opleiding.

2016-2020

• Een verplichte algemene cursus voor instructeurs is van de baan. In plaats daarvan worden scholingsinitiatieven van afdelingen op het gebied van weer, techniek en didactiek die ingaan op specifieke behoeften ondersteund. 
• De basisopleiding wordt geëvalueerd en sommige hoofdstukken worden herschreven. 
• Het Gilde biedt concrete handvatten voor veiligheid.
• De molenorganisaties trachten via commerciële activiteiten en fondsenwerving de begrotingen sluitend te krijgen. 

2013-2015

• Actieplan opstellen voor het verwerven van nieuwe molenaars: jongeren, vrouwen en mensen met een andere culturele achtergrond.
• Opleiding organiseren voor de instructeur molenaars.
• Op zoek naar mogelijkheden om samen te werken met andere organisaties die zijn betrokken bij de molens.
• Vrijwilligers centraal stellen tijdens het jubileumjaar 2013 van De Hollandsche Molen.