De Inventaris Immaterieel Erfgoed Nederland bevat immaterieel erfgoed waarvan de erfgoedgemeenschap, groep of individu een borgingsplan heeft geschreven om het erfgoed toekomst te geven. Dat plan is getoetst door een onafhankelijke Toetsingscommissie. De erfgoedzorg wordt elke drie jaar geëvalueerd.

Beschrijving

Een belangrijke uiting van de Sint Maarten viering in Utrecht is het sint-maartenzingen, ook wel 'lichies lope' genoemd. Op 11 november gaan kinderen in de wijken 's avonds met lampionnen zingend langs de deuren. In ruil voor het zingen van een sint-maartensliedje hopen ze snoep of fruit te krijgen of wat geld.
In Utrecht zijn er daarnaast veel andere activiteiten in de 'feestweek van het delen' rond 11 november, waarbij de kernwaarden saamhorigheid, delen en rechtvaardigheid centraal staan. Het Utrechts Klokkenluiders Gilde luidt op die 11de van de 11de de zware Martinusklok in de Domtoren, de burgemeester hijst samen met schoolkinderen de stadsvlag, in de Domkerk wordt de solidariteitsprijs De mantel van Sint Maarten uitgereikt.
Er zijn tentoonstellingen, wandelingen, lezingen, een gratis maaltijd voor dak- en thuislozen, een oecumenische vesper in de Dom; op vrijdagavond en zaterdagavond vóór 11 november het Vuur op het Berlijnplein in Leidsche Rijn en de Sint Maarten Parade in de binnenstad - dit is een muzikale lampionnentocht met een van binnen verlichte Sint Maartenfiguur te paard en tal van andere lichtsculpturen die gemaakt zijn door de deelnemers), een sint-maartenskinderfeest in de Dom en de Bibliotheek en meer.

Beoefenaars en betrokkenen

Om de stad Utrecht te promoten als DE Sint Maartenstad van Nederland en om het gedachtegoed van de stedelijke schutspatroon uit te dragen, is in april 2001 het Sint Maartensberaad Utrecht opgericht. Dit beraad maakt deel uit van Stichting Sint Maarten Utrecht. Het beraad werkt nauw samen met Sharing Arts Society en Museum Catharijneconvent. Het beraad wordt ondersteund door het Citypastoraat van de Utrechtse Domkerk, het Utrechts Klokkenluiders Gilde en Utrecht Marketing/Toerisme. En natuurlijk zijn er de kinderen die zingend langs de deuren gaan en alle deelnemers aan de Sint Maarten Parade. De Utrechtse scholen besteden veel aandacht aan het feest van Sint-Maarten.

De Sint Maartenparade in Utrecht heeft in 2019 in totaal ca. 12.000 deelnemers en bezoekers gehad. 

Geschiedenis en ontwikkeling

Het feest van Sint-Maarten werd al in de Middeleeuwen in Utrecht gevierd. De eerste kerk die in de zevende eeuw werd gebouwd op de plek waar nu het Domplein is, was gewijd aan Sint Maarten. In deze kerk werden relikwieën van hem bewaard. Als Romeins soldaat gaf hij royaal geld aan bedelaars en toen hij op een dag geen geld meer had, gaf hij de helft van zijn mantel weg. In een droom werd hem duidelijk dat die bedelaar Christus was. Op 11 november 397 is hij in Tours onder grote belangstelling begraven.

De traditie van het zingen van sint-maartensliederen en het langs de deuren trekken door kinderen gaat terug tot de tijd dat bedelende armen met fakkels langs de deuren van de rijken gingen om voedsel en brandstof voor de winter te krijgen. Met Sint-Maarten diende men klaar te zijn voor de winter. Tot de Reformatie, circa 1580, werd Sint-Maarten groots gevierd. Daarna kreeg de viering een veel ingetogener karakter. In de achttiende eeuw was in sommige wijken de viering een bedelfeest voor kinderen.

In de jaren rond 1930 waren er vredesdemonstraties, waarbij comités met sint-maartenlichtjes liepen. Toen na de jaren zestig antroposofische scholen populairder werden, gaven zij de sint-maartenviering een impuls. Aan het einde van de eeuw verschenen er in korte tijd weer overal sint-maartenzangers, ook in nieuwbouwwijken bleken de kinderoptochten de sociale cohesie te bevorderen. In Utrecht was de opleving wel heel opvallend. De kerngedachte van Sint-Maarten, samen delen, heeft een eigentijdse vorm gekregen.

Borgingsacties

2019-2022

  • Binnen het landelijk netwerk Sint Maarten wordt met de partners gewerkt aan verdergaande uitwisseling van ervaringen en kennisoverdracht .
  • Ontwikkeling Europese interactieve website continueren, geagendeerd in 2022 tijdens de Jaarvergadering in Vlaanderen.
  • Nieuwe werkvormen zoals storytelling worden ingezet om de ontwikkeling van de  Martinus-route voor wandelaars en fietser te stimuleren.
  • Samen met de Universiteit Utrecht en stichting Utrechts Religieus Erfgoed worden twee boekpublicaties over de Utrechtse schutspatroon voorbereid en gepresenteerd. Aan de publicaties worden lezingen, een symposium, een expositie en muzikale presentaties gekoppeld.
  • In het kader van de thematiek (gedeeld) burgerschap wordt in de zomer van 2022 een eigentijdse versie gemaakt van 'Reinaerd de Vos'.
  • In samenwerking met de gemeente wordt gezocht naar een meer structurele financiële ondersteuning.
  • In het kader van het (nieuwe) Europese programma Rechten & Waarden worden de mogelijkheden voor crowdfunding en Europese subsidie onderzocht.
  • Men blijft op naar nieuwe leden voor het beraad in Utrecht en naar nieuwe vrijwilligers binnen het eigen netwerk, ook tijdens evenementen.
  • Cultureel diverse dans- en muziekgroepen worden ingezet om een cultureel diverser publiek aan te trekken.
  • Er wordt uitgezocht of, naast de fysieke activiteiten tijdens het ‘Feest van het Delen’, de succesvolle digitale activiteiten van 2021 voortgezet kunnen worden.
  • Het Citypastoraat van de Domkerk wordt betrokken  bij de plaatsing van een Immaterieel Erfgoed Spotter van de Utrechtse Sint Maarten viering bij de ingang van de kerk.
  • Men laat het wandtapijt restaureren met de afbeelding van vier Utrechtse schutters met de Sint Maarten stadsvlag (banier van Utrecht). 

 2016-2018

  • Door het hijsen van de vlag, de rap en de parade worden zowel jongeren als scholen actief betrokken bij de Sint Maartenviering.
  • Medewerking in 2017/2018 aan de (voorbereiding van de) Walk of Peace.
  • De 'Walk of Peace' wordt in samenwerking met PAX en de Utrechtse Raad van Kerken gerealiseerd: 'In het voetspoor van Martinus' waarbij ook kinderen en jongeren betrokken worden. 
  • De vrijwilligersorganisatie wordt verder geprofessionaliseerd.
  • Het cultureel partnerschap Sint Maartensberaad Utrecht, Sharing Arts Society en Museum Catharijneconvent wordt verder versterkt, evenals met de Gemeente en Provincie Utrecht, het centrum management, toerisme Utrecht en andere Utrechtse culturele instellingen.
  • Plannen voor opera 'Martine en Martinus' in de Domkerk 2016; jaarlijkse solidariteitsprijs 'Mantel van Sint Maarten'; Vrede verbindt over grenzen: Pop in the City op 21 September; Culturele Routes en Cultureel Erfgoed projecten in Europa (DECRA-project en IMP-project).

2012-2015

  • De nationale en internationale contacten verder uitgebouwd en samenwerkingsmogelijkheden (Sint Maartenkerken, Sint Maartensteden) worden verkent.
  • Het draagvlak wordt vergroot door het betrekken van meer maatschappelijke organisaties bij de Sint Maartengedachte en de viering, en verbreding van de viering met meer culturele aspecten.
  • Intensivering van contact met scholen. Het bevorderen van deelname uit de wijken.
  • Er wordt een toegankelijke brochure ontwikkeld met een stadswandeling, speciaal bockbier, Sint Maartenpostzegel, logiesmogelijkheden langs de Via Trajectensis (Chemin d’Utrecht genoemd in Frankrijk). De Via Trajectensis is een culturele route (wandel- en fietsroute) van Utrecht naar Tours, die erkend is door de Raad van Europa en die door het Sint Maartensberaad wordt ontwikkeld.

Contact

Sint Maartensberaad
Dr. J.P. Thijsselaan 65
3571 GM
Utrecht
Website