Volkstuinieren in Rotterdam is een activiteit voor stedelingen die graag willen (leren) tuinieren. De stad telt 44 volkstuinverenigingen met in totaal ruim 5.200 tuintjes op terreinen in en rond de stad, die tussen zonsopgang en zonsondergang ook dienst doen als openbare parken. Op de meeste volkstuinen staat een klein huisje, waar 'in het seizoen' (van april tot en met september) ook overnacht mag worden. Er zijn ook nutstuinen zonder huisjes, waar de nadruk ligt op het kweken van eigen fruit en groente en waar niet overnacht kan worden. Veel volkstuinders hebben ook een kas om plantjes te verbouwen. Sommige verenigingen hebben in de loop der tijd een centraal elektriciteitsnetwerk aangelegd, andere niet.
Waar je op een tuin bij je eigen huis vooral met je eigen groen bezig bent, doe je op een volkstuin veel meer met elkaar. Bij het algemeen werk, dat doorgaans op zaterdagochtend plaatsvindt (op sommige verenigingen twee keer per jaar een hele dag, op andere verenigingen zes keer per jaar een ochtend), zorg je samen voor het openbare groen en voor de slootkant en het waterleven. Hier leer je ook van elkaar, hoe te schoffelen, te snoeien, te knotten, te poten. De meeste verenigingen hebben onderhoudsmachines, zoals tractoren of een hakselaar, om grotere takken, die centraal verzameld worden, te verhakselen. Die snippers kunnen tuinders vervolgens weer gebruiken op hun tuinen. Tuinders leren van en aan elkaar tijdens het algemeen werk en via workshops (bijvoorbeeld composteren, koken uit eigen tuin of wilgentenen vlechten).
Op veel verenigingen vindt een jaarlijkse tuinkeuring plaats door een commissie van vrijwilligers, die rapporteert of de tuinen aan basisvoorwaarden doen zoals diverse beplanting, eigen compostering, geen onkruid onder de heg en geen overhangende takken op het pad.
In de loop der tijd is er op de Rotterdamse complexen allerlei cultuur ontstaan die aan de volgende generaties wordt doorgegeven (zie ook de foto's). Een voorbeeld is een jaarlijkse of halfjaarlijkse plantjesmarkt, waar tuinders hun eigen gekweekte planten aan elkaar en aan tuinders van andere verenigingen of andere groenliefhebbers verhandelen. Meerdere verenigingen houden bijen.
Er zijn oogstfeesten, waarbij de oogst wordt tentoongesteld en er prijzen worden uitgereikt aan de mooiste vruchten(compositie). Voor kinderen, die op de vereniging (soms in speciale kindertuinen) leren dat een aardbei uit volle grond anders smaakt dan uit de winkel, worden veel activiteiten georganiseerd. Bijvoorbeeld een lampionnenoptocht aan het einde van het seizoen, waarbij zij met zelf geknutselde lampionnen langs versierde tuinen lopen, waar ze van volwassen tuinders iets lekkers krijgen.
Waar aanvankelijk het kweken van groente en fruit centraal stond, is volkstuinieren inmiddels vooral een manier voor stedelingen om te leren tuinieren en zich zo in te spannen en te ontspannen in verbinding met de natuur. Dit gebeurt via het verzorgen, verbouwen en onderhouden van eetbare en sierplanten en door het zorgen voor ecologische diversiteit in de stad. Veel verenigingen zijn ontstaan in de eerste helft van de twintigste eeuw vanuit het idee van volksverheffing - om 'steuntrekkers' te helpen hun eigen voedsel te kweken. De voorlopers van de volkstuinen waren arbeiderstuinen die de Maatschappij tot Nut van het Algemeen vanaf 1838 beschikbaar stelde aan armere mensen. In die eerdere jaren was er ook de traditie om gekweekt fruit aan te bieden aan lokale politieke vertegenwoordigers.
Volkstuincomplexen zijn openbare wandelparken en omdat eromheen steeds meer woonwijken onstaan wordt die functie nu belangrijker. Rotterdamse verenigingen organiseren burendagen en buurtfeesten en zoeken naar mogelijkheden om een nog gastvrijere en inspirerender plek voor andere stedelingen te worden, bijvoorbeeld door zich aan te bieden voor culturele evenementen. Onder veel Rotterdamse tuinders gaat de aandacht de laatste jaren steeds meer uit naar natuurlijk (ecologisch) tuinieren (gifvrij, composteren, permacultuur).
De foto’s zijn door de maker Joke Schot in bruikleen gegeven als illustratie van het onderwerp bij het indienen van de aanvraag, en mogen niet zonder toestemming worden gedeeld of gepubliceerd
