De Inventaris Immaterieel Erfgoed Nederland bevat immaterieel erfgoed waarvan de erfgoedgemeenschap, groep of individu een borgingsplan heeft geschreven om het erfgoed toekomst te geven. Dat plan is getoetst door een onafhankelijke Toetsingscommissie. De erfgoedzorg wordt elke drie jaar geëvalueerd.

Beschrijving

Het lanenkaatsen wordt in Harlingen gehouden rondom de langste dag van het jaar, om en nabij 21 juni. Gedurende één week wordt er vanaf half 7 tot het donker wordt gekaatst op ‘de Lanen’, een straat in Harlingen. Het gaat om de lokale variant van het in Friesland populaire kaatsspel. Het kaatsen wordt gespeeld door twee parturen van drie personen. Zowel bij opslag als terugslag is het de kunst de bal binnen het speelveld buiten het bereik van de tegenstander te slaan. 

Van maandag tot en met donderdag zijn de voorrondes, waarbij de parturen in verschillende groepen tegen elkaar strijden op basis van een afvalrace. Tussen het publiek en de kaatsers is er interactie, er worden over en weer grapjes en opmerkingen gemaakt want het is naast een sportief vooral ook een sociaal evenement. Op de donderdagmiddag wordt een schoolkampioenschap lanenkaatsen gespeeld. Op vrijdag worden de finales gekaatst waarbij de spelers traditionele roodwitte Friese sjerpen dragen. De winnaars gaan traditiegetrouw op de foto en deze wordt bijgezet in de eregallerij vanaf 1950 tot nu. Ze ontvangen een bloemenkrans, een geldprijs en bij-prijzen die beschikbaar worden gesteld door de lokale bedrijven.

Het lanenkaatsen is een laagdrempelig evenement dat vrij toegankelijk is voor iedereen. Kaatsers kunnen zich in de maanden ervoor aanmelden voor één van de zeven groepen. De groepen bestaan uit verschillende leeftijdscategorieën voor mannen en vrouwen, jongens en meisjes. De samenstelling van de parturen is op basis van loting, en onderdeel van de traditie is dat men dit lot respecteert – met een kwinkslag.

Beoefenaars en betrokkenen

De voordracht is gedaan door het bestuur van Stichting Comité Lanenkaatsen. Dit bestuur is tussen januari en juni bezig met de voorbereidingen, en zorgt er tijdens de wedstrijdweek voor dat alles in goede banen loopt. Dit doet ze samen met een grote groep vrijwilligers, welke bestaat uit de wedstrijdleiding en een omroeper, een keurmeesterkorps (de scheidsrechters onder leiding van een Hoofdscheidsrechter), een werkploeg die op- en afbouwt, fotografen en medewerkers van de ‘Lanenshop’ die zich inzetten voor de catering, de loting en informatievoorziening.

De kaatsers kunnen zich vanaf medio april aanmelden voor één van de 7 groepen, dit zijn verschillende leeftijdscategorieën voor jongens en meisjes en mannen en vrouwen. Zo rond de 300 kaatsers melden zich gemiddeld aan.

Onder het publiek zijn de inwoners van Harlingen en omstreken, toeristen en de bewoners van ‘de Lanen’. Deze laatste groep stelt hun gevels ter beschikking voor versiering en offert tijdelijk de parkeervakken op.

Het evenement wordt financieel mogelijk gemaakt door sponsoring vanuit het bedrijfsleven- en middenstand van Harlingen en omstreken en door de ruim 200 “vrienden van het lanenkaatsen”.

Geschiedenis en ontwikkeling

In de jaren 30 van de vorige eeuw werd er op de Lanen en de Kleine Ossenmarkt in Harlingen al gekaatst door de toenmalige jeugd, dit gebeurde op initiatief van de joodse familie Pais. Zij hadden een groentezaak en stelden prijsjes beschikbaar in de vorm van fruit en pinda’s. Na de Tweede Wereldoorlog heeft de toenmalige buurtcommissie deze kaatspartij in 1950 in ere hersteld.

In de jaren ’70 kreeg het evenement meer bekendheid in de regio. Meer deelnemers uit dorpen uit de buurt meldden zich aan. De partijen werden geleid door een paar scheidsrechters, deze groep groeide gedurende de daaropvolgende jaren uit tot een heel keurmeesterkorps.

Eind jaren ’80 deden er voor het eerst ook vrouwen mee met een eigen groep. De laatste jaren zijn er twee damesgroepen, eentje in de leeftijd 11-35 en eentje van 36 jaar en ouder. Het bestuur zet zich er momenteel voor in om nog mensen te laten meedoen met het kaatsen, bijvoorbeeld ook mensen met een beperking.

Sinds enkele jaren is er een onderscheiding bij gekomen voor mensen die zich, in welke vorm dan ook, verdienstelijk hebben gemaakt voor het Lanenkaatsen: de Levi Pais Plaquette.

Borgingsacties

  • Vrijwilligerstaken op maat aanbieden, bijvoorbeeld door oudere vrijwilligers een rol te geven die ze tot op hogere leeftijd kunnen uitvoeren.
  • Het medianetwerk uitbreiden voor een groter bereik in de regio, en de contacten met de media warm houden.
  • Vrijwilligerstaken gedetailleerd op schrift zetten zodat voor eenieder duidelijk is wat precies zijn/haar rol is binnen het geheel.
  • Samenwerking zoeken en versterken met de kaatsvereniging uit de regio, scholen en andere instellingen ter promotie van het kaatsen.
  • Promotie naar de jeugd verbeteren door middel van het schoolkaatsproject.
  • Overleggen met maatschappelijke organisaties die zich inzetten voor mensen met een (fysieke) beperking om te kijken of deze groep ook kan deelnemen aan het Lanenkaatsen.
  • In overleg met jeugdorganisaties in Harlingen onderzoeken of er meer jeugd kan deelnemen aan het lanenkaatsen, en daarbij specifiek ook de jeugd met een beperking.
  • In gesprek blijven met de gemeente over de ontwikkelingen in de wet- en regelgeving met betrekking tot het evenement.

Contact

Stichting Comité Lanenkaatsen
Harlingen