Het ambacht van molenaar op wind- en watermolens, is de eerste voordracht van het Koninkrijk der Nederlanden voor de Representative List van het UNESCO-Verdrag inzake de bescherming van immaterieel cultureel erfgoed. De voordracht werd ingediend begin 2015 en de wordt deze week besproken in de vergadering van het Intergouvernementeel Comité in Zuid-Korea.
Het molenaarsambacht heeft Nederland gemaakt tot wat het is. Sinds de Middeleeuwen werden wind- en poldermolens gebruikt om land in te polderen in de beneden de zeespiegel gelegen Lage Landen bij de zee. Daarnaast zorgden de molens ook voor industriële vernieuwing. De door de molens opgewekte wind- en waterenergie wordt tot op de dag van vandaag gebruikt om graan te malen, voor de productie van mosterd en lijnolie, maar bijvoorbeeld ook om de zagen in een houtzaagmolen aan te drijven.
In de film die bij de UNESCO voordracht is gevoegd worden een aantal molenaars gevolgd in hun dagelijkse activiteiten en zij vertellen over het belang van het molenaarsambacht voor de Nederlandse samenleving.
Van onderop
Het is al weer twee jaar geleden dat de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, namens de Nederlandse regering besloot om het Molenaarsambacht internationaal voor te dragen. De Molenaarsgilden en Vereniging De Hollandsche Molen werden gevraagd om onder begeleiding van het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed de voordracht voor te bereiden. Er werd een werkgroep gevormd waaraan naast Het Gilde van Vrijwillige Molenaars, het Gild Fryske Mounders, het Ambachtelijk Korenmolenaars Gilde en Vereniging De Hollandsche Molen, ook het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland, de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en het ministerie van OCW deelnamen. Een voordracht bevat niet alleen een uitgebreid vragenformulier. Bij de voordracht horen ook tien foto’s en een film over het ambacht. Last but not least zijn ook er de zogenoemde ‘letters of consent’, de toestemmingsbrieven van de molenaarsgilden waarmee ze te kennen geven achter de voordracht te staan en mee te zullen werken aan de toekomstplannen voor het levend houden van het ambacht. UNESCO hecht zeer aan een bottom up benadering.
Safeguarding
Bij elke voordracht hoort een ‘safeguardingsplan’, een meerjarenplan over hoe in de komende jaren wordt gewerkt aan bijvoorbeeld het werven en opleiden van nieuwe molenaars. Het gaat UNESCO om een toekomst geven aan dit bijzondere ambacht. Ook door educatieve activiteiten voor basis- en voortgezet onderwijs en voor het beroepsonderwijs te stimuleren wordt de aandacht voor het molenaarsambacht versterkt. Behalve deze plannen heeft Nederland beloofd zich in te zetten voor internationale samenwerking. Het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed zal samen met de Rijkdienst voor het Cultureel Erfgoed een overzicht maken van molenaarsorganisaties over de hele wereld en ook in kaart brengen wat zij doen aan het levend houden van het ambacht. In 2020 zullen beide instellingen met hulp van de Gildes een internationale studiedag organiseren, waar kennis en informatie zullen worden uitgewisseld met molen- en molenaarsorganisaties uit andere landen. Wat Nederland wil inbrengen is het model van werken met vrijwilligers. Zonder de vrijwillige inzet van velen zouden de molens in Nederland niet meer draaiende gehouden kunnen worden.
Wat betekent plaatsing voor de molenaars?
Met de voordracht maakt de Nederlandse overheid zich hard om samen met de Molenaarsgilden en De Hollandsche Molen het ambacht van molenaar voor de toekomst te behouden. Plaatsing betekent een belangrijke internationale erkenning van de maatschappelijke, culturele en economische waarde van het molenaarsambacht. Ook geeft de voordracht een extra stimulans aan het wereldwijd delen van kennis en vaardigheden behorend bij het molenaarsambacht. De Nederlandse overheid zal zich blijven beijveren voor een gunstig klimaat waarin het molenaarsambacht kan gedijen.
Beter zichtbaar, ook internationaal
Plaatsing op een internationale UNESCO lijst levert veel extra aandacht op. Nederland zal internationaal meer zichtbaar worden ook al doordat het filmpje en de fotos te zien zijn op de UNESCO website. Het tien minuten durende filmpje, waarin een aantal molenaars wordt gevolgd in hun dagelijkse werkzaamheden, is op internet ontsloten. Molenaars kunnen het filmpje desgewenst downloaden voor eigen gebruik, bijvoorbeeld om te laten zien aan de bezoekers van de molen.
Verder is het de bedoeling dat de volgende Nationale Molendag in het teken staat van het immaterieel erfgoed, dat wil zeggen, de kennis en de vaardigheden om een molen draaiende te houden. Samen met de Molenaarsgilden en de Hollandsche Molen zal gewerkt worden aan een brochure over het Molenaarsambacht op de internationale UNESCO lijst.
