De Inventaris Immaterieel Erfgoed Nederland bevat immaterieel erfgoed waarvan de erfgoedgemeenschap, groep of individu een borgingsplan heeft geschreven om het erfgoed toekomst te geven. Dat plan is getoetst door een onafhankelijke Toetsingscommissie. De erfgoedzorg wordt elke drie jaar geëvalueerd.

Beschrijving

Papierknipkunst is de kunst en het ambacht waarbij een knipper met een schaar of mesje vormen uit papier knipt of snijdt. Geplakt op een anders gekleurde ondergrond geven de omtrekken een mooi contrast. Een veel gebruikte techniek is die waarbij het papier wordt dubbelgevouwen om een symmetrisch knipsel te krijgen. Veelal brengt de knipper na het openvouwen van het papier aan de linker- en rechterkant afwijkende details aan, zodat er verschillen ontstaan. Klassieke motieven zijn harten, zwanen en folkloristische patronen. In het verleden werden veel knipsels gemaakt voor speciale gebeurtenissen, zoals geboorte of huwelijk, waarbij traditionele motieven en Bijbelse verhalen vaak leidend waren. Tegenwoordig ligt de nadruk veel meer bij de natuur en scènes uit het dagelijks leven en het experimenteren met vormen.

Beoefenaars en betrokkenen

Papierknippers zijn in heel Nederland te vinden. Veel van hen zijn lid van de Nederlandse Vereniging voor Papierknipkunst. Op lokaal niveau vormen zij knipkringen die een aantal keren per jaar bijeenkomen om elkaar te inspireren. Daarnaast communiceren steeds meer knippers met elkaar via digitale platforms, zoals Whatsapp, Facebook en Zoom. De Nederlandse Vereniging voor Papierknipkunst telt bijna 350 leden en geeft vier keer per jaar het tijdschrift Knip-Pers uit. Museum van Papierknipkunst in Westerbork is geheel gewijd aan de papierknipkunst en de enige plaats in Nederland waar papierkunst permanent geëxposeerd wordt. Andere musea met een noemenswaardige collectie zijn onder andere het Rijksmuseum Amsterdam, het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem en het Westfries Museum in Hoorn. Stichting W.Tj. Lever, vernoemd naar de oprichter van het Museum van Papierknipkunst, en een aantal particuliere liefhebbers verrichten onderzoek naar de geschiedenis van de papierknipkunst.

Geschiedenis en ontwikkeling

Het oudste Nederlandse knipsel dat bekend is, is gemaakt door jonker Hessel van Ostheim in 1589. Het betreft een uitgesneden familiewapen in een album amicorum. Uit de zeventiende eeuw is relatief veel papierknipkunst bewaard. In die tijd lijken in de Republiek der Verenigde Provinciën meer knipwerken vervaardigd dan in de omringende landen. Vanaf die tijd zijn broodknippers actief, die op bestelling werken en hun producten uitventen. Als in de achttiende eeuw papier goedkoper wordt en ruimer voor handen komt, gaan meer mensen knippen. In de vormgeving van het knipwerk zijn de heersende modestijlen vaak herkenbaar. Knippen was vooral een bezigheid die in kleine kring of binnen de eigen woonplaats werd beoefend. In de eerste helft van de twintigste eeuw zijn in Nederland nog maar weinig knippers actief. Na 1945 worden de eerste voorzichtige contacten buiten de eigen kring gelegd. Vanuit Bussum, Arnhem en Drenthe wordt de knipkunst nieuw leven ingeblazen. In 1983 resulteert dat in de eerste overzichtstentoonstelling van de Nederlandse geschiedenis van de knipkunst in het Nederlands Openluchtmuseum en oprichting van de Nederlandse Vereniging voor Papierknipkunst.

Borgingsacties

 2022-2025

  • Door middel van de website www.knipacademie.nl praktische handvatten aanbieden aan belangstellenden
  • Jongeren benaderen via social media vanwege slecht te bereiken met gastlessen op school.
  • Het beschikbaar archiefmateriaal inventariseren en vastleggen in een digitale database die op het internet gepubliceerd wordt. (www.knipperslexicon.nl).
  • In het jubileum jaar 2023 twee manuscripten, van Eline Huizenga Onnekes en Tjeerd Lever, digitaal publiceren..
  • Contacten aanknopen en waar ze reeds bestaan uitbreiden in de culturele wereld.
  • Samenwerkingen aangaan met middelgrote musea en galeries voor exposities.
  • Met behulp van de eigen website, social media en een het knipperslexicon (knipperslexcon.nl) online meer zichtbaarheid creëren.
  • Onderzoeken of het mogelijk is een cursus ‘cursus verzorgen’ te organiseren.
  • Meer zichtbaarheid in lifestylemagazines en online creëren, de papierknipkunst onder de aandacht te brengen van mensen die nu nog niet weten wat ze missen aan de papierknipkunst.
  • Meer online content creëren, om de papierknipkunst onder de aandacht te brengen van nieuwe beoefenaars, vooral door middel van knipacademie.nl.

 2016-2021

  • Lezingen en demonstraties geven om mensen te informeren en te enthousiasmeren over de papierknipkunst.
  • Workshops en basiscursussen aanbieden.
  • Interviews geven voor radio en tv.
  • Doorgaan met het actief benaderen van musea met de vraag of er interesse is om tentoonstellingen over papierknipkunst te maken en waar nodig te assisteren. 
  • De lessen op scholen blijven geven met behulp van de kniplesbox.

2012-2015

  • Meer musea en knipkringen door het hele land benaderen voor tentoonstellingen en vragen om assistentie bij het inrichten van tentoonstellingen over knipkunst.
  • Verbreden van de aandacht op basisscholen en de buitenschoolse opvang.
  • Kunstacademies en opleidingen voor leerkrachten handenarbeid benaderen om aandacht te vragen en interesse te wekken voor de papierknipkunst.
  • Meer publiceren via het eigen en de landelijke perskanalen, zoals het aandragen van artikelen over knipkunstenaars in (kunst-)historische tijdschriften. 
  • Het Lustrumjaar vieren en in die lijn feestelijke activiteiten organiseren, de media activeren en workshops geven. 

Contact

Nederlandse Vereniging voor Papierknipkunst
-
prov. Utrecht
Website