Perkament maken is een ambacht waarbij dierenhuiden zodanig worden bewerkt dat ze beschrijfbaar zijn. Perkament van kalfshuid heeft de beste kwaliteit. De huid wordt gesorteerd op de homogeniteit van de oppervlakte, de dikte en de dichtheid. De soepelheid, het natuurlijke karakter en de weerstand van de huid zijn daarbij belangrijk. De huid wordt bewerkt volgens een middeleeuwse methode. De huid wordt eerst geweekt in water om zacht en schoon te worden. De uiteinden worden weggesneden, zodat een egaal stuk ontstaat en met een speciaal mes worden vet-, vlees- en bloedresten verwijderd. Dan wordt de huid gedurende acht dagen geweekt in kalkwater, worden de haren van de huid geschraapt en wordt de vleeskant van de huid verder schoongemaakt. Na nog een kalkbad van acht dagen worden alle resterende huidstoffen verwijderd, zodat de huid soepel wordt en niet kraakt. Daarna wordt de huid gelijkmatig opgespannen en gedroogd op een groot raamwerk met pinnen. Na het drogen wordt de huid met puimsteen en kalk geschuurd tot de gewenste dikte. Perkament is met name bekend als schrijfmateriaal voor handschriften. Perkament is duurzaam materiaal, mits het droog bewaard wordt. Het kan gebruikt worden voor trommelvellen, in kerkorgels en in verlichtingsobjecten, door restauratoren, voor joodse thorarollen en door beoefenaars van de kalligrafie.
Beschrijving
Beoefenaars en betrokkenen
In Nederland is het aantal perkamentmakers dat topkwaliteit kan leveren zelfs geslonken tot een enkeling. Dick Timmerman, die perkamentmaker is in Wierden, geeft regelmatig demonstraties en workshops. De gemeente en de Historische Kring van Wierden werken mee om dit immaterieel erfgoed bekendheid te geven en de techniek door te geven. Scriptoria van musea, de Stichting Handboekbinden, faculteiten Middelnederlands en middeleeuws Engels van universiteiten, de opleidingen boekbinder en restaurator van grafische lycea, slachthuizen en kalligrafen zijn alle onderdeel van de gemeenschap van dit eeuwenoude materiaal.
Geschiedenis en ontwikkeling
Het oudste stuk perkament dateert van 2700 jaar voor Christus en is gevonden in Egypte. Perkament bleek beter en sterker te zijn dan papyrus, maar het was ook veel duurder. Door een exportverbod van papyrus uit Egypte moest men ander schrijfmateriaal hebben. In Pergamum (het huidige Bergama in Turkije) werd het proces om perkament te maken verbeterd. In de Middeleeuwen werd perkament in Europa veel gebruikt om op te schrijven, vooral door de opkomst van het christendom. Omdat de gebruikelijke papyrus vochtgevoelig was en niet lang houdbaar in het natte Europa, gaf men de voorkeur aan het duurdere perkament. In de loop van de tijd is de wijze van perkament maken niet veel veranderd. Wel is het gebruik veranderd: werd perkament eerder voornamelijk gebruikt voor het schrijven van manuscripten, in de loop van de zestiende eeuw raakte het in zwang voor oorkondes voor de adel. Ook is er een verandering in technische zin ontstaan door het gebruik in kerkorgels. Men stapte in de loop van de zeventiende eeuw steeds meer over op geschept papier, maar voor de banden en ruggen van boeken werd nog lang perkament gebruikt. Vanaf 1950 is men steeds meer gebruik gaan maken van chemische middelen om perkament te maken.
Borgingsacties
2021-2024
- Openstaan voor interesse vanuit het publiek, vanaf basisscholen tot en met universitair onderwijs. Daarvoor lesbrieven gemaakt en ook verdiepende lessen geven aan speciale groepen van hoogbegaafde kinderen op basisscholen en aan lerarenopleidingen. Een goed pedagogisch klimaat doet wonderen.
- Proberen te voldoen aan de vele verzoeken voor lezingen, contacten en onderzoek, o.a. vanuit de media, kerken, scholen, musea, de universitaire wereld, nationaal en internationaal.
- Voortzetten van de goede samenwerking met gemeente en andere culturele groepen in de gemeente Wierden. Dit geldt uiteraard ook voor de vele instanties daarbuiten.
- Scherp blijven op goede contacten met de gemeente i.v.m. dierafval.
- Ervoor zorgen dat het enthousiasme blijft. Dat is de basis en het uitgangspunt voor ons ambacht.
- Meewerken aan een groot en interessant project om een honderdtal pagina's van een Middeleeuws getijdenboek te onderzoeken met een groep experts. Dit zou in 2021 van start gaan. Onduidelijk of dit doorgaat i.v.m. corona.
2018-2020
- Het opleiden van de opvolger (dochter) in het ambacht.
- Contacten met Scandinavië verder uitbouwen.
- Het blijven promoten van het ambacht en van het product perkament door mee te werken aan tentoonstellingen, lezingen te geven en scholen te informeren.
2015-2017
- Contact met basis- en middelbare scholen intensiveren: er zijn diverse workshops gegeven op scholen en lesbrieven gemaakt.
- Er zijn veel lezingen gegeven.
- Het boek over perkament maken promoten bij winkels en bibliotheken om het ambacht meer bekendheid te geven.
- Het goede contact met de gemeente onderhouden. Afspraken maken over de afvalverwerking.
