De Inventaris Immaterieel Erfgoed Nederland bevat immaterieel erfgoed waarvan de erfgoedgemeenschap, groep of individu een borgingsplan heeft geschreven om het erfgoed toekomst te geven. Dat plan is getoetst door een onafhankelijke Toetsingscommissie. De erfgoedzorg wordt elke drie jaar geëvalueerd.

Beschrijving

Fries houtsnijwerk is het versieren van houten gebruiksvoorwerpen met de kerfsneetechniek. Kenmerkend zijn de geometrische figuren zoals rozetten, sterren en de vlechtfiguren. De term Fries, waar deze vorm van volkskunst de naam aan te danken heeft, slaat niet alleen op Friesland. Het kwam voor in het hele noorden van Nederland en het gebied rondom de voormalige Zuiderzee. De houtsnijder tekent de patronen op het hout, soms met gebruik van carbonpapier. Een passer is noodzakelijk voor het maken van de rozetten en andere cirkelvormige figuren. Vaak wordt er lindehout gebruikt, dat is zacht en blank, zonder veel noesten. Maar ook rozenhout, eikenhout en tropische houtsoorten zijn geschikt. De snijders van Fries houtsnijwerk gebruiken een beiteltje en een klein scherp mesje. Met het beiteltje worden kerfjes van enkele millimeters in het hout gemaakt, met het mesje worden patronen uitgesneden. Vandaar de naam kerfsnede. Er zijn bekende geometrische basispatronen, waar eindeloos op gevarieerd kan worden. De techniek is niet heel lastig aan te leren en er is weinig ruimte voor nodig. Het kost wel veel tijd en oefening om de techniek echt goed onder de knie te krijgen. Het beste is om het van een zeer geoefende snijder te leren. Voorwerpen die veel versierd worden zijn dienbladen, (sieraden)kistjes en onderzetters.

Beoefenaars en betrokkenen

De meeste houtsnijders zijn individueel actief. Erno Korpershoek is een van hen. De ambachtsman geeft rondleidingen langs zijn eigen collectie, ook houdt hij zich bezig met het vastleggen van de geschiedenis en de techniek van het Fries houtsnijwerk.

Geschiedenis en ontwikkeling

Het Fries houtsnijwerk kent een lange traditie. Het werk werd in eerste instantie gedaan om voorwerpen in het eigen huis te versieren. De techniek heeft blootgestaan aan invloeden van de koopvaardij en de visserij. De oudste nog bestaande voorwerpen met Fries houtsnijwerk dateren uit de zeventiende eeuw. Er zijn objecten aanwezig in het Rijksmuseum, in het Fries Museum en in het Zuiderzeemuseum. In het Rijksmuseum is een mangelplank waarop gekerfd staat: Grete Cornelis Anno 1654. De techniek werd in het verleden niet op schrift vastgelegd, men kopieerde wat men in huis had. De techniek van het kerven werd geleerd, zoals vaak bij volkskunst, in de praktijk van vader op zoon. Door de industrialisatie en mechanisatie was het houtsnijwerk bijna verdwenen, maar rond 1900 werden pogingen gedaan om het Fries houtsnijden opnieuw in de belangstelling te brengen. Er werden op verschillende plaatsen cursussen georganiseerd. Arbeiders in de steden werden gestimuleerd de volkskunst te beoefenen. Er verscheen een op schrift gestelde handleiding, die gretig werd gebruikt. Tijdens de crisis van de jaren dertig en gedurende de mobilisatie werd er ook veel aan houtsnijden gedaan. Na de Tweede Wereldoorlog raakte het Fries houtsnijwerk uit de mode, omdat vrijwel iedereen een modern interieur wilde. Tegenwoordig houden zich nog slechts enkele mensen bezig met Fries houtsnijwerk. Het zijn meestal oudere mensen, die vooral plezier hebben in het snijden. Het gaat nu niet meer om versiering van het interieur van het huis, maar meer om versiering van kleine voorwerpen.

Borgingsacties

2023-2025

  • Samenwerking blijven aangaan met andere kunstenaars en musea zodra er een leuk project op je pad komt. Zoiets als de les van Tess in het Openluchtmuseum Arnhem is een leuk project om meer bekendheid te geven aan het ambacht. Een vervolg hierop zou leuk zijn.
  • Goede contacten gaan onderhouden met individuele houtsnijwerkers zodat je weet wat er in de verenigingen gebeurd en er ook actief meer bezig zijn. Vragen of de andere ook eens een workshop kunnen geven aangezien ik niet alles zelf kan doen.
  • Blijven doorgaan met het lesgeven op MBO ism Cibap. Kijken of er andere contacten zijn op dat gebied. Wie weet ook een andere school nog een mogelijkheid is.
  • Doorgaan met bestaande activiteiten zoals rondleiding van bezoekers van het Snijpunt.
  • Instagram account blijven gebruiken voor het onder de aandacht brengen van het ambacht. Ambachtsmensen kijken graag naar elkaars werk.

 

2021-2023

  • Exposeren van houtsnijwerk in musea. een deel van de publiciteit rondom de expo's zelf organiseren op social media,
  • Nieuwe ontwerpen maken en hedendaagse gebruiksvoorwerpen van kerfsneemotieven voorzien. Samenwerking zoeken met hedendaagse ontwerpers mbv Crafts Council.
  • Rondleiding bezoekers het Snijpunt, vragen via e-mail en website, workshops op aanvraag.
  • Educatieproject en educatie via workshops, lesmateriaal en website.
  • Antiek houtsnijwerk bestuderen.
  • Onderhouden van contacten musea en samenwerking zoeken met kunstenaars/vormgevers. Werken met kunstenaars en ontwerpers om een andere doelgroep binnen bereik te halen.
  • Ism KIEN onderzoeken of er lesgegeven kan worden op MBO's en HBO's.

 2016-2020

  • Het ambacht onder de aandacht blijven brengen via tijdschriften, website en andere media.
  • Mee blijven werken aan educatieve projecten.
  • Werken aan kennisoverdracht via workshops, lesmateriaal, demonstraties en de website.
  • Museumcollecties met Fries houtsnijwerk bestuderen.
  • Samenwerking zoeken met kunstenaars.
  • Eigentijdse producten maken.

2013-2015

  • Boeken met houtsnijtekeningen en cursusmateriaal blijven aanbieden.
  • Verzamelen van houtsnijtekeningen. 
  • Samenwerken met andere ambachtsmensen en kunstenaars.
  • Meewerken aan een educatieproject en demonstreren in het Fries Museum.
  • Fries houtsnijwerk exposeren in musea, zoals het Fries Museum en meedoen aan projecten zoals samen met Fries Scheepvaartmuseum.
  • Deelname aan Open Dag Hout om ervaringen te delen en contacten te leggen. 
  • Deelname aan Folkloradia in Mexico in 2016.
  • Deelname aan het AmbachtenLab in het Nederlands Openluchtmuseum.
  • Via Het Snijpunt, de website en workshops mensen met vragen helpen, doorverwijzen naar vakhandels.
  • Experimenteren met nieuwe technieken en oude technieken bestuderen.
  • Eigentijdse producten maken.

Contact

Het Snijpunt
Dominee Veenweg 12
8456 HR
De Knipe
Nederland
Website