Hellemonds is een typische spreektaal. Het Helmonds wordt vooral gesproken in arbeiderswijken tot op de dag van vandaag. Het dialect is sterk lokaal gebonden, omdat het Helmonds al duidelijk afwijkt van de dialecten in de omliggende dorpen: Aarle Rixtel, Mierlo, Bakel, Gemert, Geldrop etc. Een paar hoofdkenmerken zijn wel te benoemen. De “sch” wordt uitgesproken als “sk” en juist de woorden scooter, skiën en bioscoop worden uitgesproken met “sch”. Het Helmonds kent net als het Duits verschillende lidwoorden voor mannelijk, vrouwelijk en onzijdig.De “e” wordt nogal uitgerekt dus “jij bent” wordt “gai bèènt”. Je ziet “jij” is “gai” oftewel “u”.Ook is het vervoegen van werkwoorden afwijkend:Ik loop, jij loopt, hij loopt, wij lopen, zij lopen wordt Ik lauwp, gai lopt, hai lupt, waai loawpen, hullie loawpen. Er zijn ook aparte woorden te ontdekken zoals foetsen voor vangen en sèp voor drop.In het “Helmonds woordenboek” van Wim Daniëls is heel veel te vinden over ons dialect.
Vele Helmonders willen het dialect zo lang mogelijk behouden door het nog te beoefenen. Hiervoor organiseert carnavalsvereniging “de Keiebijters” de zogenaamde keiologische hogeskool. Hier legt ieder jaar iemand een “bewijs van erremoei “ af en ook promoveert er iemand met een proefschrift in het Helmonds dialect. Deze avond is een jaarlijkse avond die vrijdags voor carnaval plaatsvindt en wordt bezocht door ruim 800 mensen.
Ook is er “Haw Ut Hellemonds”, een groep mensen die het dialect koesteren en uitdragen. Dit gebeurt in het zevertejater jaarlijks in het voorjaar. Ook staan deze mensen op diverse markten etc. en dragen daar het dialect uit.
Nu wordt het Helmonds nog steeds gesproken, zelfs op middelbare scholen is het hier en daar bij de leerlingen nog te horen. Bewijs hiervoor is te vinden in de serie “Boks Auwe” op YouTube.
Helmonders hebben over het algemeen veel humor en deze komt het beste tot zijn recht in het Helmonds. Met het ruwe, ruige taaltje met mooie woorden heb je al gauw de lachers op je hand.
